Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muxammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

1.5. Elektr energiyani o‘lchash majmuasini isroflarini hisoblash.

Ushbu bo‘limda elektr energiyani o‘lchash majmualari to‘g‘risida ma’lumotlar keltirilgan bo‘lib ularning imkoniyatlari tahlil qilingan, shu bilan birga ularni isroflarini hisoblash algoritmlari keltirilgan.

Tayanch iboralar: Elektr energiyasini o‘lchash majmuasi, tok transformatori (TT), kuchlanish transformatori (KT-TN), induksion, elektrn hisoblagich, aniqlik sinfi, hisoblagichlarni sezgirligi, raqamli hisoblagich, monitoring, ko‘p tarifda, analog, mikrokontroller.
Elektr energiyasini o‘lchash majmuasi to‘rt asosiy elementlardan tashkil topgan.

1. 
   Iste’molchining me’yorlab beruvchi tok transformatori (TT)
   
2. 
   Tarmoq kuchlanishini me’yorlab beruvchi tuzilma-kuchlanish transformatori (KT-TN)
   
3. 
   Induksion yoki elektrn hisoblagich
   
4. 
   KT dan hisoblagichgacha tortilgan kabel
   

Bu tuzilmalarning har birining fizikaviy xossalariga ko‘ra o‘lchash xatoligi bor. Bu xatoliklarning o‘lchash aniqligi orqali belgilanadi va butun majmuaning o‘lchash xatoligi orqali uning elektr energiya isrofi hisoblanadi.

Elektr energetikada yangi texnika va texnologiyalarni joriy etish, bu avvolo induksion hisoblagichlarni elektrn hisoblagichlar bilan almashtirish, chunki elektrn hisoblagichlarni sezgirligi yuqori, shu hisobdan uning aniqlik sinfi davlat standarti bo‘yicha G=0.5, induksion hisoblagichlarni aniqlik sinfi G=0,25 Hisoblagichning aniqlik sinfi qancha katta bo‘lsa, uning xatoligi shuncha ko‘p bo‘ladi, demak shu xatolik tufayli paydo bo‘ladigan elektr energiya isrofi yuqori bo‘ladi:

O‘lchash majmuasining nisbiy xatoligi:⁷

Bu formulada δ_TT, δ_Tn, δ_sr-mos ravishda tok transformatorlari, kuchlanish transformatori va hisoblagichning (hisoblagichning) va kuchlanish transformatoridan hisoblagichgacha tortilgan kabelning nisbiy xatoliklari

O‘lchash majmuasining elektr energiya isrofi:

Bu yerda E_o‘lch shu o‘lchash majmuasi orqali qaydlangan (o‘lchangan) elektr energiya

Nisbiy xatolik o‘lchash majmuasining elementlari, TT, TN va hisoblagichning davlat standartiga mos aniqlik sinfi orqali aniqlanadi.

∆ -tok transformatorining nisbiy xatoligi aniqlik sinfi G_TT =1.0

∆ -kuchlanish transformatorining nisbiy xatoligi aniqlik sinfi G_TN =0.5

∆  -elektrn hisoblagichning nisbiy xatoligi, aniqli sinfi

G_his =0.5

∆  6, 10 kV li shinadan TN –gacha tortilgan kabelning kuchlanish pasayuvi, nisbiy xatoligi G₀ =1.0

Elektrn hisoblagich uchun o‘lchash majmuasining nisbiy xatoligini hisoblaymiz.

Induksion hisoblagichning nisbiy xatologi:

Faraz qilamiz shu o‘lchash majmuasi hisobga olgan elektr energiya E_his=100mVt soat.

Induksion hisoblagich uchun nisbiy xatolik:

mVt soat

Elektrn hisoblagich uchun nisbiy xatolik:

mVt soat

Nisbiy xatoliklar farqi

Agar induksion hisoblagichli o‘lchash majmuasining nisbiy xatoligiga asoslansak, aniqligi G =2.0 bo‘lgan induksion hisoblagichlarni aniqligi G=0.5 bo‘lgan elektrn hisoblagichlar bilan almashtirish 30% yuqori elektr energiyasini tejaydi.

- elektr energiya sifati parametrlarini ichki uskuna bilan monitoring qilish;

- hisoblagichda ma’lumot uzatuvchi, qabul qiluvchi aloqa o‘rnatuvchi qism mavjudligi.