Axborot texnologiyalari, tarmoqlar va telekommunikatsiyalar

TA’LIM TIZIMIDA “KASBGA TO‘G‘RI YO‘NALTIRISH” TIZIMINING 
ZARURIYATI 
Muhammadsolayev A.Sh, Masharipov S.A, Iskandarov S.Q, Sharipov S.R 
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU Urganch filiali 
 
Abstrakt
: Ushbu izlanish asosan maktab o‘quvchilarini kelajakdagi kasblariga 
to‘g‘ri yo‘naltirish va kasblarini to‘g‘ri tanlay olishida yuzaga kelayotgan 
muammolarni o‘rganadi. 
Kalit so‘zlar
: Recommadation System. 
Kirish: Ma’lumki mamlakatimizda yosh avlod ta’lim olishni bosqichma 
bosqich bosib o‘tishadi. Bu yo‘llarda yoshlarni ko‘pgina to‘siq va sinovlar kutadi, 
o‘sha yo‘llarni to‘g‘ri tanlash esa muvaffaqiyatning yarmidir. Sababi o‘quvchi o‘zi 
istamagan yoki qiziqishi past bo‘lgan yo‘nalishni tanlasa bilim olishi juda 
qiyinlashadi, muvffaqiyatsizlik oshadi, vaqti befoyda ketadi. Oxir oqibat o‘quvchi 
bilim olishdan charchaydi. Ko‘pgina yoshlarimiz shu muammolarga uchrash 
natijasida ta’lim olishni tashlab chet elga ishlashga ketishyapti, natijada bilim 
olishga bo‘lgan talab yo‘qolyatdi . Ushbu ishdan asosiy maqsad yuqoridagi kabi 
muammolarga yechimlar izlash, ta’lim tizimi uchun zarur tizimlar ustida ishlash 
va ularni yoritib berishdir. 
Asosiy ma’lumotlar: 
Statistik [2] ma’lumotlariga ko‘ra, 2020/2021 o‘quv yilida umumta’lim 
muassasalarida jami 6 million 287,9 ming nafar o‘quvchi ta’lim olmoqda. 
Taqqoslash uchun, bu ko‘rsatkich, o‘tgan yilning mos davriga nisbatan 119,7 ming 
nafarga (1,9 foizga) oshgani kuzatilgan[2]. O‘zbekistondagi barcha oliy ta’lim 
tashkilotlarida tahsil olayotgan talabalar soni esa jami 571,5 ming nafarni tashkil 
etgan. Shundan, OTMlarda ta’lim olayotgan talabalarning 311,5 ming nafarini 
o‘g‘il bolalar, 260 ming nafarini qiz bolalar tashkil etmoqda[1]. 
Bugungi kunda ta’lim olayotgan o‘quvchilar soni kundan kunga oshmoqda. 
Bu bilan bir qatorda oliy ta’limni tugatayotganlar ham talaygina. Ammo malakali, 
kerakli kadr bo‘lib o‘z kasbini, o‘z mutaxassisligini egallab yetuk kadr bo‘lib 
yetishayotganlarni soni esa kundan kunga kamayib, o‘rniga ishsizlik darajasi 

---

International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND 
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30 
480 
oshmoqda. 2022 yil 1 yanvar holatiga O‘zbekistonda ishsizlik darajasi 9,6 foizni 
tashkil etdi [3].Bu kabi muammolarga asosiy sabablardan biri bu yoshlarni kasbga 
tog‘ri yo‘naltirishdir. Bu borda shuni aytish mumkunkiy o‘quvchilarni maktab 
davridanoq o‘z kasbini to‘g‘ri tanlashda ko‘maklashish va kuchli etibor qaratish bu 
nafaqat o‘quvchining kelajagi balki bu butun mamlakat uchun kerakli qadrlar 
tayorlashda ko‘pgina foydasi tegishi aniq. Bu borada izlanishlar shuni korsatadiki 
hozirgi kunda katta ko‘pchilik yoshlar o‘z kasblarini tanlashda, to‘g‘ri qaror qabul 
qilishda ko‘pgina muammolarga duch kelishmoqda. 
Quyidagi diogrammaga (1-rasm) ko‘ra o‘tkazilgan so‘rovnomalar shuni 
ko‘rsatadiki ko‘pchilik kasbga yo‘naltirishda o‘qituvchining tavsiyasi o‘rinli deb 
hisoblashadi. 
1-rasm [4] 
Lekin bu jarayonda o‘qituvchi va psixologlar har bir o‘quvchi uchun alohida 
ishlashda bir qancha muammolar yuzaga kelishi mumkun. Masalan vaqtning 
yetmasligi, o‘quvchini to‘liq tushunmasligi, aniqlikning buzilishi, notog‘ri tavsiya 
berish va boshqa bir qancha muammolarni olish mumkun. 
Bu muammo uchun yechimlardan biri bu “Recommadation System” [5] 
ya’ni “Tavsiya etish tizimi” hisoblanadi. Bu tizim asosida yuqorida ko‘rsatilgan 
birqancha muammolarga yechim topish mumkun hisoblanadi. Birginda tizimning 
o‘zi 6 million 287,9 ming nafar o‘quvchi uchun ta’lim olishda, kasb tanlashda, 
keyingi boshqichga to‘g‘ri yo‘naltirishda yetarlicha tavsiyalar berish imkoniga 
egadir va shu bilan birga 571,5 ming nafar talabani to‘g‘ri kasbga yo‘naltirishda 
ko‘maklasha oladi. 
Xulosa: 
Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak ushbu tizimni joriy etish orqali birqancha 
muammolarni oldini olgan bo‘lamiz.Bugungi axborot texnologiyalarni davridda 
yangicha tizimlardan foydalanish ta’lim tizimida nafaqat samaradorlikni 
ochiribgina qolmay, mamlakatga sifatli kadr yetkazib berishni ham taminlaydi. 

---

International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND 
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30 
481 
Ushbu tizimni o‘rganish orqali ta’limda yangicha metodlarni yaratish va ularni 
qo‘llashga imkon ochiladi. 
Adabiyotlar: 
1.
https://www.uzedu.uz/oz/xalq-talimi-raqamlarda-umumtalim-muassasalarida- 
oquvchilar-soni. (12.04.2022 
sanasiga ko‘ra olingan) 
2.
https://kun.uz/uz/news/2021/03/02/20202021-oquv-yilida-maktablarda-bir- 
oqituvchiga-ortacha-12-nafar-oquvchi-togri-kelmoqda 
(12.04.2022 sanasiga 
ko‘ra olingan) 
3.
https://www.gazeta.uz/oz/2022/03/08/unempoyment/ 
(12.04.2022 sanasiga 
ko‘ra olingan) 
4.
https://uzbekistan.ureport.in/story/364/ 
(12.04.2022 sanasiga ko‘ra olingan) 
5.
Educational Recommender Systems: A Pedagogical-Focused Perspective