Axborot texnologiyalari, tarmoqlar va telekommunikatsiyalar

ADABIYOTLAR RO‘YXATI 
1.
Баричев С. 
“Криптография без секретов”. М.: Горячая Линия - Телеком, 
2004. 
2.
Alisher Mavlonov
. “Investigation of the possibility of using matrix 
multiplication in asymmetric cryptographic systems”. THE JOURNAL OF 
ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES. VOLUME 2, ISSUE 
10, 2021. 
3.
А. В. Старченко, В. Н. Берцун. 
“Методы параллельных вычислений”. 
Издательство Томского университета 2013. 
QAROR QABUL QILISH MODULLARINING BILIMLAR BAZALARI 
Quchqorov Azamat Ne’matjon o‘g‘li 
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti 
Urganch filiali magistranti 
[e-mail]
 
 
Annotatsiya: Katta bilimlar bazasi bilan ishlashda hal qilinayotgan muammoga 
mos keladigan bilimlarni topish. Qayta ishlangan ma’lumotlar uni qayta ishlash 
uchun zarur bo‘lgan qiymatlarning aniq ko‘rsatkichlarini o‘z ichiga olmaydi, 
shuning uchun to‘g‘ridan-to‘g‘ri kirish usulidan ko‘ra umumiyroq kirish 
mexanizmini ishlab chiqish. Ushbu mexanizmning vazifasi ishchi xotirada mavjud 
bo‘lgan ob’ektning ba’zi tavsiflari bilan ushbu tavsifni qondiradigan bilimlar 
bazasi ob’ektlarini topishdir. 
Kalit so‘zlar: Bilimlar bazasi, ma’lumotlar bazasi, MBB, qaror qabul qilish 
moduli, interpretator, Dialog komponenti. 

---

International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND 
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30 
476 
 
 
Tibbiy axborot tizimining qaror qabul qilish modullarining tuzilishi ekspert 
tizimlarining o‘xshash tuzilmalariga (funktsional bloklariga) mos keladi [1] va o‘z 
ichiga olishi mumkin: interpretator, ma’lumotlar bazasi (MB [2]), ishchi xotira 
(IX); bilimlar bazasi (BB); bilimlarni egallash moduli; tushuntirish komponenti; 
dialog komponenti. Ma’lumotlar bazasi (ishchi xotira) bemorning ahvolini 
aniqlash bo‘yicha hal qilinayotgan muammoni loyihalash parametrlari 
vektorlarining dastlabki va oraliq ma’lumotlarini saqlash uchun mo‘ljallangan. 
Ushbu atama tibbiy axborot tizimi va ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimining 
(MBBT[3]) 
axborot-qidiruv 
modullarini 
loyihalashni 
rasmiylashtirishda 
ishlatiladigan atamalar bilan bir xil bo‘lib, tizimda saqlanadigan barcha 
ma’lumotlarga, birinchi navbatda, uzoq muddatli. 
Bilimlar bazasi (BB) bemorning mos qaydlar holatini belgilaydigan aniq 
bo‘lmagan o‘zgaruvchilarning funktsiyalarini tavsiflovchi uzoq muddatli 
ma’lumotlarni saqlash uchun mo‘ljallangan, shuningdek bemorning hozirgi holati 
va bemorning etalon holati o‘rtasidagi solishtirish qoidalarini o‘rnatish orqali 
bemorga retsept bo‘yicha tavsiyalar shakllantirish. 
Interpretator ishchi xotiradagi dastlabki ma’lumotlardan va bilimlar 
bazasidan olingan bilimlardan foydalanib, bemorning holati parametrlari vektori 
komponentlarining haqiqiy qiymatlariga asoslanib, eng yaqin mos qaydlar holatini 
aniqlaydigan qaror qabul qilish qoidalari ketma-ketligini 
shakllantiradi, 
shuningdek bemorga retsept bo‘yicha tavsiyalar beradi. 
Bilimlarni egallash moduli bilimlar bazasini bilimlar bilan to‘ldirish 
jarayonini avtomatlashtirish uchun mo‘ljallangan. 
Tushuntirish komponenti qaror qabul qilish moduli muammoning yechimini 
qanday shakllantirganini, qanday bilimlardan foydalanilganligini tushuntiradi, bu 
foydalanuvchining natijaga ishonchini oshiradi, shuningdek, axborot tizimini 
sinovdan o‘tkazishni soddalashtiradi. 
Dialog komponent muammoni hal qilish jarayonida ham, bilim olish va ish 
natijalarini tushuntirish jarayonida ham foydalanuvchi bilan do‘stona interfeysni 
tashkil etishga qaratilgan. 
Quyidagi rasmda qaror qabul qilish modullari tarkibiy qismlarining o‘zaro 
bog‘liqliklari ko‘rsatiladi. 

---

International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND 
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30 
477 
1-rasm. Qaror qabul qilish modullari tarkibiy qismlarining o‘zaro 
bog‘liqliklari 
Boshqariluvchi bilimlar fokusirovka qilishga va hal qilishga bo‘linadi. 
Bilimlarni yo‘naltirish ma’lum bir vaziyatda qanday bilimlardan foydalanish 
kerakligini aniqlaydi va farazlarni tekshirishda foydalanishga mos keladigan eng 
istiqbolli ob’ektlar yoki qoidalar haqida ma’lumotni o‘z ichiga oladi. Hal qiluvchi 
bilimlar mavjud vaziyatga mos keladigan bilimlarni qanday izohlashni tanlash 
uchun foydalaniladigan ma’lumotlarni o‘z ichiga oladi. Ushbu bilim berilgan 
muammoni hal qilish uchun eng samarali bo‘lgan strategiyalar yoki evristikalarni 
tanlash uchun ishlatiladi. 

---

International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND 
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30 
478 
2-rasm. Bilimlar bazasi strukturasi. 
 
Xulosa 
Tibbiyot xodimi qayta ishlashi kerak bo‘lgan ma’lumotlar hajmining ortishi 
tibbiyot muassasalaridagi turli muammolarni hal qilish uchun maxsus dasturiy 
ta’minot tizimlaridan foydalanish vazifasini qo‘yadi. Tibbiyot muassasalarini 
boshqarish va bemorlarni saqlash bilan bog‘liq vazifalar alohida ahamiyatga ega. 
Tibbiyot muassasalari uchun axborotni boshqarish tizimini ishlab chiqish 
modellashtirish, optimal loyihalash, ma’lumotlar va bilimlarni qayta ishlash 
usullarini ishlab chiqish muammolarini hal qilish bilan bog‘liq. Vazifalar 
rasmiylashtirish qiyin bo‘lgan vazifalar sinfiga tegishli bo‘lib, ularni hal qilish 
tibbiy faoliyat jarayonlarini, ma’lumotlarni yig‘ish, qayta ishlash, saqlash va 
uzatish jarayonlarini etarli darajada tavsiflovchi modellardan foydalanish bilan 
bog‘liq. 

---

International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND 
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30 
479 
Foydalanilgan manbalar 
[1]. Ekspert tizimlari: ishlash tamoyillari va misollar / Ed. 
R. Forsit. - M.: Radio va aloqa, 1987. - 233 b. 
[2].
 https://tami.uz/matnga_qarang.php?id=933 
Murojaat vaqti: 25.04.2022 20:58 
[3]. 
https://www.terabayt.uz/uz/post/ma-lumotlar-bazasi-va-ma-lumotlar-bazasini- 
boshqarish-tizimi-mbbt-tushunchalari-urtasidagi-farq
Murojaat vaqti: 25.04.2022 21:00