International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30
459
Ko‘zlar ko‘rishning asosiy organlari hisoblanadi
. Uning vazifasi -
atrofdagi yorug‘likni ushlab turish va yorug‘lik signallarini miyaga etib boradigan
nerv impulslariga aylantirish, ularni talqin qilish va bizni o‘rab turgan narsaning
tasvirini ko‘rsatish.
Ko‘z kasalliklari
- bu ko‘zning ishlashini buzadigan va ko‘rish qobiliyatini
yo‘qotadigan shartlar. Ko‘z kasalliklari aholi orasida juda keng tarqalgan va kelib
chiqishi turlicha bo‘lishi mumkin[1].
1.
Miyopiya
2.
Giperopiya
3.
Astigmatizm
4.
Strabismus
5.
Presbiyopiya
6.
Retinaning ajralishi
7.
Katarakt
8.
Glaukoma
9.
Diabetik retinopatiya
10.
Makula degeneratsiyasi[1]
Miyopiya - bu juda keng tarqalgan ko‘z
kasalligi, bu odamning Garchi u
yaqin atrofdagi narsalarni aniq ko‘ra olsada, uzoqdagi narsalarga e’tibor qaratish
qiyin.
Miyopiyaning dastlabki belgilari ko‘rishning pasayishi bo‘lib barcha ob’ektlar
loyqa ko‘rinadi. Bu kasalliklda odamlar uzoqni ko‘ra olmaydilar ko‘risj dioptriyasi
D>3 ni ko‘radi[1,2].
Astigmatizm - bu ko‘rishning nuqsonidir, buning natijasida linzalar yoki
ko‘zning shox pardasi shakli buzilganligi sababli, odam atrofdagi dunyoning turli
xil ob’ektlari va hodisalarining aniq tasvirini ko‘rish qobiliyatini yo‘qotadi. [3].
Giperopiya- bu ko‘z kasalligi, u ham juda tez -tez uchraydi, lekin bu holda u
odamning yaqin atrofdagi narsalarni xiralashgan holda qabul qilishi bilan
tavsiflanadi. uzoqdagilar esa ularni to‘g‘ri ko‘rishadi[1,4].
Strabismus - bu ko‘z kasalliklari bo‘lib, unda ko‘zlar to‘g‘ri hizalana
olmaydi. Ob’ektga diqqatni qaratmoqchi bo‘lganingizda, ko‘zlardan
biri tashqi
tomonga (ekzotropiya), ichkariga (esotropiya), yuqoriga (gipertropiya) yoki pastga
(gipotrop) buriladi [1,5].
Presbiyopiya- "Ko‘z charchoqlari" nomi bilan mashhur bo‘lgan presbiopiya
45 yoshdan oshgan kattalarda eng ko‘p uchraydigan ko‘z kasalligi. Sababi oddiy:
vaqt o‘tishi bilan [1].
Retinaning ajralishi - bu nurni sezish uchun javob beradigan ko‘zning orqa
qismida joylashgan to‘qima qatlami. Ko‘zning to‘r pardasi - bu qatlam yirtilgani
uchun tabiiy holatidan chiqib ketadigan holat [1,6].
Katarakt dunyodagi ko‘rish buzilishining asosiy sababidir va hozirgi kunda
eng ko‘p ko‘rilgan kasallikdir. Bu shundan iboratki, ob’ektga e’tibor qaratish
uchun ko‘zning tabiiy kristalli shaffofligi yo‘qoladi. Bu nurning to‘r pardasiga
tushishiga va ko‘r bo‘lgan odamga to‘sqinlik qilishi mumkin [1,7].
International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30
460
Boshlash
Glaukoma ham ko‘rlikning asosiy sabablaridan biridir va bu ko‘z ichi
bosimi oshadigan kasallikdiroptik asabni shikastlanishiga olib keladi.[1,8]
Diabetik retinopatiya - bu diabetning asoratlari sifatida paydo bo‘ladigan
ko‘z kasalligi, ortiqcha qon shakar bilan tavsiflanadigan endokrin kasallik. Bu
holat retinaning qon tomirlariga zarar etkazadi [1,9].
Makula - bu ko‘zning bir qismi bo‘lib, u bizga narsalarni aniq ko‘rish
imkonini beradi. Vaqt o‘tishi bilan bu struktura zaiflashadi va 60 yoshdan oshgan
odamlarda ko‘rish qobiliyatining yo‘qolishining asosiy sabablaridan biri bo‘lgan
makula degeneratsiyasini keltirib chiqaradi [1,10].
Mashinali o‘qitish orqali katarakta kasalligini aniqlash tizimi.
Tizim konvolyutsion neyron tarmoqlarning keyingi
qatlamlari tomonidan
qayta ishlanadigan kirish sifatida ko‘z tasviri ma’lumotlar to‘plamini oladi.
To‘plamni normallashtirish texnikasi neyron tarmoqlarni o‘rgatadi, ular kirish
tasvirlarini qatlamli qatlamga standartlashtiradi va shu bilan o‘rganish jarayonini
barqarorlashtiradi. Bu tarmoqlarni o‘qitish uchun zarur bo‘lgan o‘quv davrlari
sonini kamaytiradi. 2D konvolyutsion qatlam qatlam kiritishi bilan birga
evolyutsiya qiluvchi konvolyutsiya yadrosini yaratadi va chiqishlar tenzorini hosil
qiladi. Maks Pooling o‘lchamlarini kamaytirish uchun kirish tasvirini pastga
tushiradi. Bu biriktirilgan kichik hududlarda mavjud bo‘lgan
xususiyatlar haqida
taxmin qilish imkonini beradi. Olingan xususiyatli xarita birlashtiriladi va keyin
tekislanadi. Birlashtirilgan xususiyat xaritasi matritsasi tekislash orqali bitta
ustunga aylantiriladi, u keyinchalik qayta ishlash uchun neyron tarmoqqa
beriladi.Zich qatlam to‘liq bog‘langan qatlamni neyron tarmoqqa qo‘shish uchun
javobgardir.
Amalga oshirish metodologiyasi katarakt va oddiy ko‘z sinflari uchun yaxshi
tasvir ma’lumotlar to‘plamidan boshlanadi. Tasvirga oldindan ishlov berish 2
bosqichli tasvirlarning o‘lchamlarini ma’lum bir o‘lchamga o‘zgartirish
va tasvir
chegaralarini kesishni o‘z ichiga oladi. Tasvirlarning o‘lchamidagi juda yuqori
tebranish tufayli barcha tasvirlarni kenglik 50 piksel va balandligi 50 piksel
umumiy hajmiga kamaytirish kerak. Bashorat qilish uchun model yoki ikkilik
klassifikator yaratiladi. Ushbu model o‘quv ma’lumotlar to‘plamini modelga
kiritish orqali o‘rgatiladi. Model tasvirning katarakt yoki katarakt bo‘lmagan
sinfiga tegishli ekanligini taxmin qilishi kerak.
Sinov uchun foydalanilgan
ma’lumotlar to‘plamining tasvirlari o‘qitish uchun ishlatiladigan tasvirlar bilan bir
xil emas, chunki model o‘quv tasvirlarining ahamiyatsiz xususiyatlarini eslab
qolishi mumkin[11].
Mashinali o‘qitish orqali katarakta kasalligini aniqlash algoritmi[11].
Modelni o‘rgatish
Malumotlarni yigish
Tasvirni qayta ishlash
International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30
461
Xulosa qilib aytganda birlamchi tibbiyot bo‘ginida ko‘z kasalliklarin
aniqlashda zamonaviy axborot texnologiyalarini qo‘llanilishi bemorlarga tashxi
aniqligini oshirishga, davolash
jarayonlarini tezlashtirishga, davolash davrin
qisqartirib yahshi natijalar olishga asos bo‘ladi .
Do'stlaringiz bilan baham: 
