Axborot texnologiyalari, tarmoqlar va telekommunikatsiyalar

IOT TIZIMLARI. MA’LUMOTLARNI UZATISH TIZIMLARINI TAHLIL 
QILISH 
Sharifboyeva R.B., Muhammadsolayev A.Sh. 
Toshkent Axborot texnologiyalari Universiteti Urganch filiali magistranti 
 
Annotatsiya 
Bugungi kunda IoT tizimlari barcha sohalarda juda keng qoʻllaniladi. Internet of 
Things bu bir-biri va tashqi muhit bilan oʻzaro ta’sir qilish uchun oʻrnatilgan 
texnologiyalar bilan jihozlangan elektron qurilmalar tarmog ʻi. Hozirda IoT 
hayotimizning ajralmas qismiga aylanib bormoqda. Jumladan olimlarimiz uyni 
avtomatlashtirish 
tizimidan 
tortib, 
yuqori 
aniqlikda 
ishlaydigan 
tibbiy 
asboblargacha boʻlgan tajribalarni yuqori natijalarda taqdim etib kelmoqdalar. 
Yuqori tezlikdagi simsiz tarmoqlar va zamonaviy elektron baza IoT qurilmalariga 
katta hajmdagi maʼlumotlarni samarali va hech qanday muammosiz yigʻish, qayta 
ishlash va uzatish imkonini beradi. 
Kalit soʻzlar: 
Bluetooth, Wi-Fi/802.11, ZigBee, 5G, Sigfox, NB-IoT, LoRa- 
WAN. 
Kirish. 
IoT qurilmalarini minimal jismoniy nazorat va texnik xizmat ko ʻrsatishni 
talab qiladigan uzoq joylarda ishlatishni yanada ko ʻproq imkon berdi. Masalan suv 
ishootlari uchun IoT qurilmalaridan foydalanish juda katta foyda keltiradi. Suv 
filtrlari uchun qurilmalarni oʻrnatish orqali uning biror qismini almashtirish, 
toʻgʻirlash yoki ta’mir qilish lozim boʻladi. Datchiklar orqali shu joyning oʻziga 

---

International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND 
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30 
432 
bormasdan turib suvning qattiqligi, shoʻrligi va boshqa parametrlari orqali 
qurilmalari axvolini aniqlash mumkin. 
Mavjud har qanday simsiz ma’lumotlarni uzatish texnologiyalari diapazon, 
tezlik va energiya samaradorligi kabi xususiyatlarga ega bo ʻlishi lozim. Bu borada 
diapazon va energiya samaradorligi eng katta ahamiyatga ega. 
Internet qurilmalari uchta asosiy prinspga asoslanadi. Birinchidan, har doim 
mavjud boʻlgan aloqa infratuzilmasi, ikkinchidan, har bir obyektning global 
identifikatsiyasi va uchinchidan har bir obyektning unga ulangan shaxsiy tarmoq 
yoki Internet orqali ma’lumotlarni yuborish va olish imkoniyati. [1] 
Kam quvvat sarfi va qisqa masofaga ega tarmoqlar: 
Kam quvvatli, qisqa masofali tarmoqlar uy, ofis va boshqa kichik muhitlar 
uchun juda mos keladi. Ularning ishlashi uchun kichik batareyalar etarli. Qoida 
tariqasida, bunday tarmoqlar ishlashda ancha tejamkor. 
Bluetooth 5.0 - Interneti ilovalari uchun maxsus ishlab chiqilgan bo ʻlib, 2,4 
gigagertsli chastotada 1 Mbit / s gacha tezlikda ishlaydi, lekin har biri 2 MGts dan 
40 ta kanaldan foydalanadi va mahalliy joylashishni aniqlash tizimini tashkil qilish 
imkonini beradi. Bluetooth 5.0 ma’lumotlarni tezlikda uzatish imkonini beradi 
BLE-dagi eng muhim narsa shundaki, aloqa qurilmalari sinxron ish rejimiga 
oʻtishga qodir. [2] 
ZigBee - Zigbee past darajada ishlaydi qurilmalarni uyqu rejimiga o ʻtkazish 
orqali quvvatni kam sarflaydi. Final qurilmalar uyqu rejimidan faqat oldindan 
belgilangan hodisada chiqadi, masalan, tugmani bosish, taymerda ishlash va 
hokazo. ZigBee texnologiyasining kamchiligi shundaki, u smartfonlar kabi 
qurilmalarda tez-tez ishlatilmaydi. 
NB-IoT litsenziyalangan GSM yoki LTE diapazonlarida ishlaydi va 
ulanishni taʼminlaydi. Kam quvvat sarfi bilan uzoq masofalarda ishlashni 
ta’minlaydi. NB-IoT himoyalanganligi sababli ma’lumotlarni uzatishni qo ʻllab- 
quvvatlaydi, uzoq masofalarda ishlaydi va koʻplab qurilmalarni qoʻllab- 
quvvatlaydi. [3] 
5G aloqaning beshinchi avlodidir. 5G oʻz ichiga yangi radio interfeysini 
(NR) ishlab chiqish, mavjudlarini takomillashtirish ,radio LTE Advanced Pro va 
yangi asosiy tarmoq arxitekturasini ishlab chiqishni oladi. 5G texnologiyasi 
smartfon yoki planshet kabi qurilmalarda ishlaydi. Ushbu qurilmalar inson 
tanasidagi sensorlardan ma’lumot oladi va uni SSOPga yoʻnaltiradi. [4] 
SigFox - bu SIGFOX frantsuz kompaniyasi tomonidan "Internet of Things" 
ilovalari uchun maxsus ishlab chiqilgan texnologiya. Ushbu texnologiya ultra 
yupqa tarmoqli (UNB) ikkilik fazali oʻtish tugmasi (BPSK) yordamida tayanch 
stantsiyalardan foydalanadi va ma’lumotlarni kodlash uchun tashuvchi to ʻlqinning 
fazasini oʻzgartiradi. Bu imkon beradi qabul qiluvchi tomonda shovqin darajasini 
kamaytirish, shuning uchun, qilish qabul qiluvchi qurilmalar arzonroq. [5] 
LoRaWAN - LoRa Alliance tomonidan ishlab chiqilgan. LoRaWAN 50 
kbps 4 gacha tezlikda 20 km gacha ishlashi mumkin. LoRaWAN sogʻliqni saqlash 
uchun juda mos keladi. Litsenziyalanmagan chastota diapazonlarida ishlaganda 
aralashuv potentsial muammolarni keltirib chiqarishi mumkin. [5] 

---

International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND 
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30 
433 
Wi-Fi - IEEE 802.11 standartlariga asoslangan qurilmalarga ega simsiz LAN 
texnologiyasi. Hozirda radiokanallar orqali raqamli ma’lumotlar oqimini uzatish 
uchun standartlarning butun oilasi ishlab chiqilmoqda. Wi-Fi signali past uzatish 
quvvatida ham millar davomida uzatilishi mumkin, ammo oddiy Wi-Fi routerdan 
uzoq masofaga Wi-Fi signalini qabul qilish uchun antenna kerak bo ʻladi. [6] 
Xulosa 
Turli xil tizimlar va yoʻnalishlarni rivojlantirish uchun IoTni joriy etishni 
takomillashtirish xizmatlari taklif etiladi. Tezisda turli xil ma’lumotlarni uzatish 
texnologiyalari koʻrib chiqildi, masalan, Bluetooth Low Energy, Zigbee, 5G, 
SigFox, LoRaWAN va NB-IoT. Qisqa masofali aloqa uchun taqiladigan qurilmalar 
uchun Bluetooth texnologiyasidan foydalanish tavsiya etiladi. Uzoq masofalarda 
aloqa qilish uchun foydalanish uchun esa bir nechta variantlar mavjud. 
Foydalanilgan manbalar 
1.
“Internet 
of 
Things” 
Abbos 
Dilmurodjonov
https://community.uzbekcoders.uz/post/internet-of-things---tu-- 
6038826846ec804cc4365693 
Murojaat vaqti: 11.04.2022 12:50 
2.
Liu Y. H. et al. A 1.9 nJ/b 2.4 GHz Multistandard (Bluetooth Low 
Energy/ZigBee/IEEE802. 15.6) Transceiver for Personal/Body-Area Networks 
// Solid-State Circuits Conference Digest of Technical Papers (ISSCC). 2013. 
pp. 446–447. 
3.
NB-IoT 
vs 
LoRa 
Technology. 
URL:
https://docs.wixstatic.com/ugd/eccc1a_fb4ea35d44a5492b8c7c58c3b64cdc3d.p 
df 
11.04.2022 14:30 
4.
Koucheryavy A., Makolkina M., Kirichek R. Tactile Internet. Ultra-Low 
Latency Networks // Electrosvyaz’. 2016. No. 1. pp. 44–46. 
5.
http://www.sut.ru/doci/nauka/review/20174 
Murojaat vaqti: 12.04.2022 09:10 
6.
https://ru.wikipedia.org/wiki/Wi-Fi 
Murojaat vaqti: 12.04.2022 10:25