Axborot texnologiyalari, tarmoqlar va telekommunikatsiyalar

Kalit soʻzlar
: biometrik texnologiyalar, barmoq izi, identifikatsiya, davomat 
bazasi, mikrokontroller. 

---

International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND 
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30 
392 
Kirish
: Texnologiya va odamlar oʻsib borayotgan dunyoda koʻpgina 
tashkilotlar, muassasalar va kompaniyalar har bir kishining kundalik bazalarga 
tashrif buyurishini belgilashda koʻp vaqt va kuch sarflamoqda. Shuning uchun 
an’anaviy usulga xos boʻlgan ba’zi bir kamchiliklarga qarshi turish uchun bir 
nechta elektron texnikalar ishlab chiqildi. Bularga xronologiya mashinasi, RFID, 
biometriya va boshqalar kiradi. Clocking mashina va RFID usullari muammoni 
hal qila oldi ammo, ba’zi odamlar iris va yuz brauzer kabi biometriyadan 
foydalanish sogʻliqqa ta’sir koʻrsatishini takidlashdi. Barmoq izlarini skanerlash 
hozirgi kunga qadar bildirilgan barcha muammolarni bartaraf etish qobiliyatiga ega 
boʻlgan yanada maqbul biometrik tizim boʻlib kelgan. Barmoq izlarini aniqlash 
moslamasi har bir sinfga yoki imtihon zaliga joylashtirilishi kerak va o ʻquvchilar 
sinfda yoki imtihonda ekanliklarini koʻrsatish uchun barmoqlarini sensor boʻylab 
siljitishlari kerak. Talabalar yozuvlari tekshirish uchun ma’lumotlar bazasida 
saqlanadi. Talaba skaner boʻylab barmogʻini silkitganda, talaba uchun tekshirish 
amalga oshiriladi [1]. Davomat tizimi barmoq izlari texnologiyasi va o ʻrnatilgan 
tizimlar yordamida amalga oshiriladi. Barmoq izi texnolxogyasi talabalarning 
davomatini olish uchun shaxsni tasdiqlovchi dalil bo ʻlib xizmat qiladi. Qurilma 
barmoq izi modulidan barmoq izlarini oʻqiydi va ushbu ma’lumotlarni ma’lumotlar 
bazasida allaqachon saqlangan barmoq izlar bilan tekshiradi. Davomat olish 
jarayonida barmoq izlari skrini oʻqib olinganidan keyin u raspberry pi ga 
yuboriladi va roʻyxatda bor yoki yoʻqligi tekshirilib u yerdan ma’lumotlar bazasi 
listiga yuboriladi. Barmoq izlarini autentifikatsiya sifatida tan olish uchun 
Raspberry Pi dan foydalanadilar.[2] Tizimning yana bir funksiyasi kiritilayotgan 
ma’lumotlar hajmi juda kata boʻlsa ham barchasini hotirada saqlab qoladi. . Tizim 
shunday ishlab chiqilganki, u mustaqil qurilma sifatida ishlatilishi mumkin, 
shuningdek, ishtirokni chop etish yoki ishtirok etgan odamlarning batafsil 
tafsilotlarini olish uchun kompyuter bilan bog ʻlanishi mumkin. [3]. Biometrik 
texnologiya hayotning turli jabhalarida koʻp maqsadlarda keng qoʻllaniladigan 
inson barmoq xususiyatlarini tahlil qilish orqali shaxsning ballistik barmoq izlari 
va tekshiruvidan foydalanadigan texnologiya.[4] Shuningdek, tadqiqot ma’lum bir 
maqsad uchun biometrik tizimni joriy qilishda e’tiborga olinadigan turli xil 
omillarni keltirib chiqaradi. 
Ushbu loyihaning asosiy maqsadlaridan ba’zilari quyida keltirilgan : 
talabalarning yanada samarali ishtirok etishi-bu talaba va xodimlarning ishtirokini 
avtomatlashtiradi, inson xatosi tufayli yuzaga keladigan ishtirok etish jarayonidagi 
tartibsizliklarni kamaytiradi, vaqtni tejash-ushbu texnikadan foydalangan holda 
muhim ma’muriy va ta’lim resurslarini ozod qilish mumkin. 
Buning uchun talabalar avvalom bor registratsiyadan o ʻtishlari kerak 
Bizning tajribaviy ishimiz ushbu modelda koʻrsatilgan ikki qismdan tashkil 
topgan: malumotlar bazasi va qattiq jixozlar qismi. Bu modelga kiruvchi ma’lumot 
sifatida talabalarning barmoq izlari olinadi va ma’lumotlarni boshqarish tizimidagi 
barmoq izlari bilan solishtiriladi. Agar toʻgʻri kelsa bor deb belgilanadi aks holda 
yoʻq. Shuningdek izlash uchun 10 daqiqa vaqt beriladi agarda shu vaqt mobaynida 

---

International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND 
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30 
393 
natija boʻlmasa talaba yoʻq hisoblanadi. Agar talaba yoʻq tarzida chiqsa yana bir 
marta tekshiring degan ma’lumotni olishimiz mumkin. Ushbu modelda barmoq 
izi sensori loyiha uchun asosiy qurilma hisoblanadi. Dastlab barmoq izi 
ma’lumotlarini sensorda saqlaymiz keyinchalik ularni ma’lumotlar bazasiga 
yuklaymiz. Davomat tizimi oʻzida talabalarning id raqami, ismi, barmoq izi 
ma’lumotlari bor yoki yoʻqligi statusini jamlaydi. Shuningdek, taklif etilayotgan 
dasturiy ta’minot yordamida biz bir nechta odamlarning bir xil identifikatordan 
foydalanishining oldini olishimiz bu esa shaxsni ta’minlash uchun yanada qulay va 
aniq usul xisoblanadi. Shu bilan birga, biz yozuvlarni osonroq saqlashimiz, 
kirishimiz yoki olishimiz mumkin. Tizimning qiyin qismi ma’lumotlar bazasini va 
ma’lumotlar bazasi arxitekturasini va uning mantigʻini boshqarishdir. 
Barmoq izlarini aniqlash muammosi uchta kichik domenga birlashtirilishi 
mumkin: barmoq izlarini roʻyxatdan oʻtkazish, tekshirish va barmoq izlarini 
aniqlash. Avtomatik daqiqalarni aniqlash past sifatli barmoq izlari tasvirlarida 
qiyin vazifaga aylanadi, bu erda shovqin va kontrast etishmovchiligi piksel 
konfiguratsiyasiga olib keladi.[4] Barmoq izlarini identifikatsiyalashga o‘tgan 
odamlar odatda avvalgi ishlash usullariga qaytishni istamaydilar. Foydalanish 
qulayligi va soddaligi mijozlar ehtiyojini qondirishning asosiy sabablaridan biri 
hisoblanadi. Shuning uchun biz barmoq izlarini identifikatsiya qilish usuli sifatida 
ushbu tizimni tavsiya etamiz.[5] 
Xulosa: Texnologiya va odamlar oʻsib borayotgan dunyoda koʻpgina 
tashkilotlar, muassasalar va kompaniyalar har bir kishining kundalik bazalarga 
tashrif buyurishini belgilashda koʻp vaqt va kuch sarflamoqda. Ushbu tizim ularga 
mos, qulay, ishonchli, samarali yordam beradi va ular uchun kuch va xarajatlarni 
kamaytiradi. Ushbu texnologiya eng foydali va ishonchli hisoblandi. Sistema 
yordamida oldingi davomat tizimiga hojat qolmaydi. Ya’ni o ʻqituvchi davomat 
qogʻozini olib kelib talabalarning ismlarini oʻqib tekshirib oʻtrmaydi. Qoʻshimcha 
sifatida talabalarning dars mashgʻulotlariga kelgan vaqtini ham bilishimiz mumkin.