Axborot texnologiyalari, tarmoqlar va telekommunikatsiyalar

Masalaning qo‘yilishi. 
Tekis yuzali vibro g‘alvirada zarralarning gorizontal 
u 
va vertical 
w 
harakatini ifodalash uchun harakat tenglamasidan foydalanamiz va 
u quyidagicha[1-2]: 

---

International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND 
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30 
349 
w 
+
2 
u 
+
u 
u 
1 
P 
 
2
u 
 
2
u 
2 
t 
u 
x 
+
w 
z
=
g 
sin 

−

x
−

x
2
+
z
2
+
A
1

1
sin 

1
t
, 
(1) 
w 
+
u
 
w 
+
w 
w 
 
=
g 
cos 

− 
1 
P 
−

2
w 
 
2
+
A 

sin 

t
. 
yoki 
t 
x 
z 

z 
x
2
z 
2
2 2 
2 
u 
+
u 
u 

2
u 

2
u 
 
t 
u 
x 
+
w 
z
=

x
2
+

z
2
+
g
1 
,
(2) 
w 
w 
w 

2 
w 

2 
w 
+
u 
+
w 
=
+
+
g 
. 
t 
x 
z 

x
2 

z
2
2
u 
=
u 
(
x
, 
z
, 
t 
)
, 
w 
=
w 
(
x
, 
z
, 
t 
)
, 
g
=
g 
sin 

−
1
P 
+
A

2
sin 

t
, 
g
=
g 
cos 

−
1
P 
+
A 

2
sin 

t 
.
1 

x 
1 1 
2 
2 

z 
2 2 
2 
Bu yerda, 
g
- erkin tushish tezlanish; 

- elakdon og‘malik burchagi; 
P 
- 
vibrog‘alvir yuzasiga tushadigan bosim; 

, 

-aralashmaning zichligi va 
qovushuvchanligi; 
A
1
,

1
, 
A
2 
,

2
- 
g‘alvirning gorizontal va vertical tebranish 
amplitudasi va chastotasi; 
Keltirilgan (1) va (2) tenglamani quyidagi boshlang‘ich va chegaraviy shartlar 
bilan to‘ldiramiz: 
u
(
x
, 
z
, 0) 
=
u
0 
(
x
, 
z
); 
w
(
x
, 
z
, 0) 
=
w
0 
(
x
, 
z
); 
0 
x 
L
x 
; 
0 
z 
L
z 
; 
u 
(
0, 
z
, 
t 
)
=0; 
x 
u 
(
L 
, 
z
,
t 
)
=
0; 
w
(0, 
z
, 
t
)= 0; 
x 
w 
(
L 
, 
z
, 
t 
)
=
0; 
(3) 
x 
x
 
x 
x
 
u 
(
x
, 0, 
t 
)
=
0; 
z 
w
(
x
, 0, 
t 
)
=
0; 
z 
u 
(
x
, 
L 
, 
t 
)
=
0; 
w
(
x
, 
L 
, 
t 
)
=
−
k w 
cos 

; 
z 
z
 
z 
z
0 
k
0 
-zarralar o‘tuvchanlik koeffisiyenti. 
Shunday qilib, (1) yoki (2) ko‘rinishdagi nochiziqli differensial tenglamalar 
tizimlari va unga tegishli (3) ko‘rinishidagi chegara shartlari bilan berilgan 
zarrachalarning donador aralashmani ajratish jarayonida harakatini tavsiflovchi 
matematik model olindi. 
Yuqorida qo‘yilagan masalani qarasak (1) - (3) tenglama bayonidan kelib 
chiqadiki, uning yechimini analitik shaklda olish murakkab. Shuning uchun biz 
sonli usul bilan qo‘yilgan masalani hal qilamiz. Masalani sonli integrasiyalash 
uchun chekli-ayirmali usulini qo‘llaymiz[3-5]. Ushbu usul asosida tekis tebranish 
yuzasida zarrachalarning tezligini aniqlash uchun dasturiy vosita ishlab chiqilgan. 
Dasturiy vositaning ishchi interfeysi va hisoblash natijalarining namunasi 1-2- 
rasmlarda ko‘rsatilgan. 

---

International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND 
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30 
350 
1-rasm. Dasturiy vositaning ishchi interfeysi. 
 
Ishlab chiqilgan dasturiy ta’minot yordamida tekis tebranishli elakda 
bo‘shashgan aralashmalarni tozalash jarayonini tahlil qilish uchun hisoblash 
tajribalarini o‘tkazish mumkin. 
Рис.2. Hisoblash tajribalardan olingan namunalar. 
 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1.
Равшанов Н, Палванов БЮ. Математическая модель процесса 
сепарирования сыпучих смесей при гравитационно-вибрационном и 
стесненном движении частиц. 
//
Проблемы информатики и 
энергетики. 
– 2017. – С. 19–23. 
2.
Равшанов Н., Палванов Б.Ю. 
Компьютерное моделирование 
процесса 
сепарирования 
сыпучих 
смесей 
// 
Проблемы 
вычислительной и прикладной математики. – 2016. №2. – С. 109– 
122. 

---

International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND 
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30 
351 
3.
Равшанов Н., Палванов Б.Ю. 
Приближенно-аналитическое решение 
задачи технологического процесса фильтрования растворов от 
нежелательных // Проблемы вычислительной и прикладной 
математики. – 2016. №1. – С. 25–36. 
4.
B Palvanov et al 
2020 IOP Conf. Ser.: Mater. Sci. Eng. 
862 
062010 
5.
B Yu Palvanov 
et al 2021 J. Phys.: Conf. Ser. 1889 022107 
ZAMONAVIY MIKROKOMPYUTERLAR VA ULARNING 
RIVOJLANISH BOSQICHLARI 
Razzakova Gulora Razzakberdi qizi
1
, Xudaybergenov Timur Arturovich
1
, 
Sadullayev Sanjarbek Sultonovich
2
 
1
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent TATU Urganch Filiali 
2
Xorazm Radioteleuzatish markazi 
 
Annotatsiya: 
Tezisda Zamonaviy Mikrokompyuterlarning turlari: Raspberry Pi, 
Banana Pi, Orange Pi, ODROID lar haqida ma’lumotlar berilgan. Ularning 
rivojlanish bosqichlari keltirilgan. Zamonaviy Mikrokompyuterlarni rivojlanish 
bosqichlari tahlil qilindi va mashhur bo‘lgan turlari jadval ko‘rinishida keltirildi: 
Raspberry Pi 3B+, Banana Pi BPI-M2+, Orange Pi 3, ODROID C2. 
Kalit so‘zlar:
Raspberry Pi, Banana Pi, ARM, OrangePi, Odroid Pi. 
Kirish. 
Zamonaviy Mikrokompyuterlar - bu kichik o‘lchamga ega va arzon 
narxda sotib olish mumkin bo‘lgan kompyuterlar. Ularning yaratilishidan asosiy 
maqsad butun dunyo bo‘ylab odamlar qo‘liga arzon kompyuterlarni berish edi. 
Arzon va yuqori unumdorlikk ega bu kompyuterlar dastlab bolalarga dasturlashni 
o‘rgatish uchun mo‘ljallangan edi. Keyinchalik turli texnologiyalar robo, aqlli uy 
kabi loyihalar yaratishda qo‘llanila boshlandi. Zamonaviy mikrokompyuterlar 
oddiy kompyuterlarga ulanganda uni juda ko‘p qirrali qiladi. Ularda GPIO 
(General purpose input/output) plataning o‘zida dasturlashtiriladigan pinlar mavjud 
bo‘lib, u har qanday narsaga kuchlanish yuborishi, hatto elektr impulislari orqali 
ma’lumotlarni qabul qilishi mumkin. 
Raspberry Pi 
Raspberry Pi (/paɪ/) — Buyuk Britaniyada Raspberry Pi fondi tomonidan 
Broadcom bilan hamkorlikda ishlab chiqilgan kichik bir taxtali kompyuterlar 
(SBCs) seriyasidir.[1] Raspberry Pi loyihasi dastlab maktablarda 
va 
rivojlanayotgan mamlakatlarda asosiy kompyuter fanlarini o‘qitishni targ‘ib 
qilishga qaratilgan edi. Asl model kutilganidan ko‘ra mashhurroq bo‘ldi, 
robototexnika kabi foydalanish uchun maqsadli bozordan tashqarida sotildi. U 
arzonligi, modulliligi va ochiq dizayni tufayli ob-havo monitoringi kabi ko ʻplab 
sohalarda keng qoʻllaniladi. U HDMI va USB qurilmalarini qabul qilganligi 
sababli odatda kompyuter va elektron havaskorlar tomonidan qo‘llaniladi. 
Ikkinchi kengash turi chiqarilgandan so‘ng, Raspberry Pi Foundation 
Raspberry Pi Trading nomli yangi tashkilotni yaratdi va CEO ning bosh direktori 

---

International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND 
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30 
352 
Ebon Upton texnologiyani ishlab chiqish taklifini kiritdi.[2] Jamg‘arma 
maktablarda va rivojlanayotgan mamlakatlarda asosiy informatika fanlarini 
o‘qitishni targ‘ib qilish uchun ta’lim xayriya tashkiloti sifatida qayta tashkil 
etilgan. Pislarning aksariyati Uelsning Pencoed shahridagi Sony zavodida ishlab 
chiqariladi[3], boshqalari esa Xitoy va Yaponiyada ishlab chiqariladi.[4] 
Banana Pi 
Banana Pi - Xitoyning Shenzhen SINOVOIP kompaniyasi va uning 
Guangdong BiPai texnologiyasi tomonidan ishlab chiqarilgan bir doskali 
kompyter. Banana Pi kompyuterlarining apparat dizayni Raspberry Pi tomonidan 
ta’svirlangan va ikkala liniya ham bir xil 40 pinli I/U ulagichidan foydalanadi. 
Banana Pi shuningdek, NetBSD, Android, Ubuntu, Debian, Arch Linux, Raspbian 
operatsion tizimlarini ishga tushira oladi. Aksariyat modellar ikki yoki to‘rtta 
ARM Cortex yadroli MediaTek yoki Allwinner SoC (chipdagi tizim) dan 
foydalanadi. Banana Pi BPI-M2 Zero kam quvvatli bir doskali kompyuter bo‘lib, 
1,2 gigagertsli chastotada yuqori unumli Allwinner to‘rt yadroli SoC, 512 MB 
DDR3 SDRAM, USB, Wi-Fi, Bluetooth va mini HDMI-ga ega. BPI-M2 Zero PCB 
Raspberry Pi Zero W PCB bilan bir xil o‘lchamda, lekin uning orqa tomonida 
qo‘shimcha qismlar mavjud, shuning uchun u aniq o‘lchamlariga qarab Raspberry 
Pi Zero W korpuslariga mos kelishi yoki mos kelmasligi mumkin.[5] 
Orange Pi 
Raspberry Pi platalari muvaffaqiyatli amalga oshirilgandan so‘ng, ishlab 
chiqaruvchilar ular kabi bitta platadan iborat mikrokompyuterlarni yaratish va 
targ‘ib qilishni boshladilar. Orange Pi bundan mustasno emas. Orange Pi ochiq 
manba kompyuteri 2014-yilda Xitoyning Shenzhen Xunlong Software CO 
kompaniyasi tomonidan ishlab chiqarilgan. Ular 2015 yilda ommaviy sotuvga 
chiqdi. Ushbu kompyuterning turli xil modellari mavjud. Orange Pi 
mikrokompyuteri faqat bitta platadan iborat bo‘lgan, ammo to‘liq shaxsiy 
kompyuterlar bilan taqqoslanadigan xususiyatlarga ega qurilma. Qurilma 
AllWinner H5 to‘rt yadroli protsessor bilan jihozlangan. Kengashda tashqi 
qurilmalarni ulash uchun turli ulagichlar mavjud - HDMI, audio chiqishi, xotira 
kartasini o‘rnatish uchun joy, kamera ulagichi va boshqa qurilmalar uchun 40 pinli 
maxsus chiqish. 
Orange Pi - bitta taxtali kompyuterlar orasida eng mashhur brendlardan biri. 
Orange Pi 15 dollardan boshlanadi. Bu yaxshi xususiyatlarga ega eng arzon 
qurilmalardan biridir.[6] 
ODROID 
ODROID - bu Janubiy Koreyada joylashgan Hardkernel tomonidan 
yaratilgan bir platali kompyuterlar va planshet kompyuterlar seriyasidir. ODROID 
nomi ochiq + Android boʻlsa ham, qurilma aslida ochiq emas, chunki dizaynning 
baʼzi qismlari kompaniyada saqlanib qolgan. Ko‘pgina ODROID tizimlari nafaqat 
Android, balki oddiy Linux distributivlarini ham ishga tushirishga qodir. 
Hardkernel tomonidan ODROID-larning bir nechta modellari ishlab 
chiqarilgan. Birinchi avlod 2009 yilda chiqarildi, undan keyin yuqori texnik 
xususiyatlarga ega modellar paydo bo‘ldi. 
C modellarida chipdagi tizimi 

---

International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND 
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30 
353 
(SoC), XU modellarida esa Samsung Exynos SoC mavjud. Ikkalasi ham ARM 
markaziy protsessorini (CPU) va chipli grafik ishlov berish blokini (GPU) o‘z 
ichiga oladi.[7] 
1-jadval. Keng qo‘llanilgan zamonaviy mikrokompyuterlar. 
Raspberry Pi 3B+ 
Banana Pi 
BPI-M2+ 
Orange Pi 3 
Odroid C2 
Ishlab 
chiqarilga 
n yili 
2018 Mart 
2015 Aprel 
2019 
2016 
Ishlab 
chiqarilga 
n 
mamlakat 
Buyuk Britaniya 
Xitoy 
Xitoy 
Janubiy 
Korea 
SoC 
Broadcom 
BCM2837B0 
H3 Quad- 
core 
Cortex-A7 
H.265/HEV 
C 4K 
Allwinner 
H6 
Amlogik 
S905 
CPU 
4× 
Cortex-
A53 
1.4 GHz 
A20 ARM
Cortex-A7 
Dual-Core
ARM Cortex A53 
Quad-core 1.8GHz 
64 bit 
ARM 
Cortex 
A53 
(ARMv8 
64 bit) 
quad-core 
1.5 GHz 
GPU 
Broadcom VideoCore 
IV @ 400 MHz 
(Core) / 300 MHz 
(V3D) 
ARM Mali- 
400 MP2
Complies 
with 
OpenGL ES 
2.0/1.1
Multi-core GPU 
Mali T720 
Mali-450 
MP3(3 
Pixel +2 
Vertex 
Shader) 
triple-core 
Xotira 
1 GB SDRAM 
1 GB 
DDR3
2 GB LPDDR3 
2GB 
DDR3 
SDRAM 
912MHz 
Pin 
40 Pin 
40 Pin 
40 pin (26 pin bosh 
24 pin Kichik 
PCIE) 
40 pin 
Tarmoq 
10/100/1000 Mbit/s 
(haqiqiy maksimal 
tezlik 300 Mbit/s) 
10/100/100 
0 Ethernet 
10/100/100M,Ether 
net RJ45 
10/100/100 
0 
Ethernet 
(8P8C) 
Narx 
75-78$ 
4145.40 
3087.00 руб 
46$ 

---

International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND 
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30 
354 
руб 
1-jadvalda Zamonaviy Mikrokompyuterlarning rivojlanish bosqichida eng 
keng tarqalgan turlari keltirilgan. Raspberry Pi,Banana Pi, Orange Pi, ODROID 
larning keng qo‘llanilib kelayotgan turlari tahlil qilinga. Xususiyatlar bo‘yicha 
solishtirib o‘rganib chiqilgan. 
Xulosa: 
Zamonaviy Mikrokompyuterlarning turlari: Raspberry Pi, Banana 
Pi, Orange Pi, ODROID lar haqida ma’lumotlar berildi. Ularning rivojlanish 
bosqichlari keltirilgan. Zamonaviy Mikrokompyuterlarni rivojlanish bosqichlari 
tahlil qilindi va mashhur bo‘lgan turlari jadval ko‘rinishida keltirildi: Raspberry Pi 
3B+, Banana Pi BPI-M2+, Orange Pi 3, ODROID C2.