Axborot kutubxona katalogi va fondi

Katalog  bo‘Iinmalarini  vujudga  keltirish
Klassifikatsiyalash  paytida  bir  xil  katalog  indeksini  olgan 
matbuot  asarlari  tasvirlarining  guruhi  sistemali  katalogning
96

---

mustaqil bo‘linm asini tashkil etadi.  Kutubxona fondini mustaqil 
to‘ldirib  borish  jarayonida  katalog  bo‘linmasiga  yangi  keltiril- 
gan  kitoblarning  tasvirlari  kiritiladi,  yo‘qolgan  yoki  fonddan 
chiqarilgan  kitoblar  esa  o‘z  vaqtida  katalog  hisobidan  o‘chirib 
tashlanadi.  Bundan  shu  narsa  ravshan  bo‘lib  turibdiki,  sistemali 
katalog  bo‘linm alarini  vujudga  keltirish  —  kutubxona  mavjud 
bo‘lib  turgan  ham m a  vaqt  mobaynida  uzluksiz  davom  etadigan 
jarayondir.
Shuni  nazarda  tutib,  katalog  tuzish  paytida  unga  yangi 
keltirilgan  kitoblarga  mo‘ljallangan  kartochkalarni  shunchaki 
kiritib  qo‘yish  bilan  cheklanish  yaramaydi,  katalog  bo‘limlari  va 
bo‘limchalarini  vujudga  keltirishga  chuqur  o‘ylagan  holda  yon- 
dashish  zarur.  Kitob  fondi  orta  borgan  va  bo‘linmalardan  har 
birida  shunga  muvofiq  tarzda  tasvirlar  soni  ko‘paya  borgan  sari 
bir vaqtlar qabul qilingan bo‘linmalarni maydalash yetarli bo‘lmay 
qolishi,  qo‘shimcha  ravishda  detallashtirishni  (masalan,  umumiy 
va analitik aniqlagichlardan foydalanish yo‘li bilan)  taqozo qilishi 
mumkin.
Bo‘limlarni  vujudga  keltirish  jarayonida  sistemali  katalogni 
matbuot  asarlarining  tasvirlari  bilan  to‘ldirib  borish  haqida  bosh 
qotirilar  ekan,  katalogda  har  bir  kartochkaning  o‘rnini  ko'rsatib 
turadigan,  uning  pastki  qismining  chap  tomondagi  burchagida 
joylashgan  katalog  indeksini  unutmaslik  kerak.  Shuning  uchun 
agar  kitobning  ilgari  o‘tkazilgan  klassifikatsiyasiga  o‘zg$rtishlar 
kiritish  talab  etiladigan  bo‘lsa,  uning  kitob  va  kartochkalardagi 
indekslariga  ham  tuzatishlar  kiritish  lozim.  Shunday  qilib  kata- 
logning  bir  bolinm asiga  hamisha  bitta  katalog  indeksiga  ega 
bo‘lgan,  muayyan bo‘linma indeksiga mos keladigan kartochkalar 
qo'yiladi.
Tasvirlar  orasida:  asosiy  tasvirlar  (kitob  tokchalarining  xuddi 
o‘sha bo‘limiga qo‘yiladigan kitoblar uchun),  qo‘shimcha tasvirlar 
(asosiy  mazmuniga ko‘ra boshqa bo‘linmalarga  o‘tkazilgan,  lekin 
bu  yerda  ham  qo‘shimcha  tarzda  aks  ettirilgan  kitoblar  uchun) 
va  analitik  tasvirlar  (asarlarning  tomlaridan,  to‘plam!ardan  yoki 
vaqtli  nashrlardan  olingan  maqola  hamda  boshqa  materialiar 
uchun)  bo‘lishi mumkin.  Fondda muayyan masalaga doir mavjud
97

---

matbuot  asarlari  mazmunining  bir xilligi  bu  tasvirlarni  birlashti- 
rishga  sabab  bo‘lgan.
Katalogda  hamma  bo'linm alar  o‘z  indekslariga  va  rubrikalar- 
ning jadvallardagi joylashuv tartibiga muvofiq tarzda joylashtirila­
di.  Bo‘lim  ichida  aniqlagichlar  yordamida  tuzilgan  boMinmalar 
aniqlagichsiz  xuddi  shu  indeksga  ega  bo‘lgan  bo‘limdan  bevosita 
keyin joylashtiriladi.  Agar bir bo‘limda  har xil  aniqlagichlar  yor­
damida  tuzilgan  bo‘linm alar  uchrab  qolsa,  ularni  quyidagi  tar- 
tibda joylashtirishni  tasviya  etamiz: 
aniqlagichsiz  indeks 
shakl  aniqlagichlari  bo‘lgan  indeks 
geografik aniqlagichlari bo‘lgan  indeks 
munosabat  aniqlagichlari  bo‘lgan  indeks 
analitik aniqlagichlari bo'lgan  indeks