Axborot kutubxona katalogi va fondi

3.7.  XIX  asrning  ikkinchi  yarmi  XX  asrning  boshlarida
 
Rossiyada kutubxona klassifikatsiyasi
XIX 
asrning  ikkinchi  yarmida  Rossiya  kutubxonalari 
qo'llagan  sxemalarda  katta  o‘zgarishlar  yuz  bermadi.  Yirik  ku­
tubxonalar  bundan  oldinroq  klassifikatsiya  sxemalarini  tuzgan 
va endigina ularning kam-ko‘stini qisman  tuzatmoqda edi.  Ros­
siyada  kitoblarni  sistemalashtirishning  bu  davrdagi  nazariy  va
66

---

amaliy  masalalari  hozircha  kam  o‘rganilganligini  aytib  o‘tish 
kerak.
Kutubxona  klassifikatsiyasi  masalalariga  qiziqish  XIX  asr­
ning  oxiri va XX  asrning boshlarida sezilarli darajada kuchaydi. 
M atbuot  sahifalarida  o‘nli  klassifikatsiya  haqida,  Xalqaro  bib­
liografiya  institutining  ishi  haqida  m a’lumotlar  paydo  bo'ldi. 
0 ‘sha vaqtda Rossiyada chiqqan ba’zi bir bibliografik nashrlarda 
kitoblar tasviri  o‘nli  klassifikatsiya  indekslari bilan birga  berilar 
edi.
0 ‘sha  vaqtda  Rossiyaning  revolyutsiyadan  ilgarigi  atoqli  ku- 
tubxonashunosi  va  bibliografi  N.A.  Rubakin  o‘zining  «Kitoblar 
orasida»  (Среди  книг)1  degan katta asari uchun mukammal bib­
liografik sxema  tuzdi.  Bu  sxema  XIX  asrning birinchi  yarmidagi 
filosof va  sotsiolog  O.  Kontning  fanlar  klassifikatsiyasi  ta’sirida 
tuzilgan edi.
Ogyust  Kontning  fanlar  klassifikatsiyasida  fanlar  mantiqiy 
qatorining 
«murakkablikning 
oshib 
borishi  va 
umumiy- 
likning  kamayib  borishi»  tar­
tibida  bo‘lishi  g‘oyasi  ifodalan- 
gan bo'lib,  N.A.  Rubakinni  shu 
g'oya  o‘ziga jalb  qilgan  edi.  Bu 
g‘oya  utopik  sotsializmning  ta- 
niqli  namoyandalaridan  biri 
Sen-Simondan  olingan  bo‘lib,
Ogyust  Kont  (1798—1857)  klas­
sifikatsiyasida  buzilgan  shaklda 
berilgan, biroq bu sxema Kontga tabiat haqidagi:  olam,  anorganik 
tabiat,  organik tabiat haqidagi fanlarning mantiqiy qatorini belgi- 
lashga  imkon bergan edi.  O.  Kont sxemasi fanlar bilan tugallanar 
edi.  Fanlarning  mana  shu  so'nggi  guruhi  bo‘linmalarini  ishlab