Axborot kutubxona katalogi va fondi

3.2.  Fanlarni  klassifikatsiyalash  tarixi
Fanlar klassifikatsiyasi tarixiga m urojaat qilsak,  har bir davrda 
yaratilgan  fanlar  klassifikatsiyasi  o‘z  zam onasining  talablariga 
muvofiq  ekanligini  ko'rish  m um kin.
Turli davrlarda yaratilgan kutubxona klassifikatsiyalari qancha­
lik  xilm a-xil  bo ‘lm asin,  ularning  barchasiga  xos  xarakterli  belgi 
bu  birm uncha  bo‘lsa  ham   fanlar  klassifikatsiyasiga  asoslangan- 
ligidir.  C hunki,  kutubxona  klassifikatsiyasining  h ar  bir  bo'lim i 
bilim ning  muayyan  sohasiga  muvofiq  keladi.
Fanlar  klassifikatsiyasiga  m aterialistik  dunyoqarash  nuqtayi 
nazaridan  kelib  chiqsak,  fanlarning  rivojlanishi  tabiatdagi  ro ‘y 
beradigan  hodisalarga,  tabiat,  materiya,  obyektiv borliqqa  asosla- 
nadi.
Idealistik  dunyoqarash  b o ‘yicha  m a’lum ki  —  ruh  birlam chi, 
tashqi  tabiat,  hayot  esa  ikkilam chi  deb  hisoblangan  edi.  F an ­
nin g   vazifasi  esa  tabiat  va  jam iyat  taraqqiyoti  qonuniyatlarini 
ochib  berishdan,  m ateriyaning  harakat  form alari  klassifikatsi­
yasiga  muvofiq  ravishda  tuzilishi  lozim.  F an lar  o ‘rtasidagi, 
obyektlar  o‘rtasidagi  m avjud  aloqa  ham da  m unosabatlar  fan-
36

---

lam in g   chinakam   ilm iy  klassifikatsiyasi  tuzilish in in g   asosini 
tashkil  qiladi.  Faylasuflar  va  o lim lar  ilm iy  b ilim ning  o‘zlari 
yashagan  davrdagi  darajasini  aks  ettirgan  fanlarning  klassifi- 
katsiyalari  —  sistem asini  tuzganlar.  Bu  sistem alardan  b a’zi  bir- 
lari  klassifikatsiyaning  kutubxona-bibliografiya  sistem alarini 
tuzishda  foydalanilgan  edi.  Bu  sxem alarni  tuzuvchilar  o ‘z  sxe- 
m alarida  assosiy b o ‘lim larn in g  joylashish  tartib in i  belgilaganlar 
va  b ilim larnin g   odatdagi,  fan larn i  klassifikatsiyalashning  ular 
tan lab  olgan sistem asida qabul  qilingan  sinflarga ajratishga m u­
vofiq  ravishda  detallashtirganlar.