Axborot kutubxona katalogi va fondi

Tekshirish  usullari:
л/  inventar kitobi
V  hisobga olish katalogi,  qayd qilish katalogi;
V  maxsus apparat:  nazorat talonlari,  topografik katalog va ho­
kazo.
Tekshirish  usullari  kutubxona  sharoitiga,  fondning  hajmiga, 
joylashtirish  usuliga,  qo‘llanilgan  hisobga  olish  shakliga  bog‘liq 
boladi.  Masalan,  fond  format-inventar  tarzida  joylashtirilgan- 
da,  inventar  kitobi  orqali  tekshirish  oson  bo‘lsa,  fond  sistemali 
joylashtirilgan  bo‘lsa,  bu  tartib  to‘g‘ri  kelmaydi  yoki  tekshirish 
qiyin  boladi.  Katta  fondga  ega  bo‘lgan  kutubxonalar  topo­
grafik  katalog  tuzib,  undan  tekshirishda  foydalanadilar.  Nazorat 
talonlari bo‘yicha tekshirish keng ommalashgan bo‘lib,  tekshirish 
davomida  har  bir  kitobga  alohida  kartochka  yozilib,  unda:  in ­
ventar  raqami  va  shifr,  muallifning  familiyasi,  ismi,  sarlavha- 
ning  birinchi  so‘zi  yoziladi.  Shifr  ostida  kitob  kutubxonaning 
qaysi  bo‘limida  turganligi  ko‘rsatiladi,  agar  kitob  qo‘lda  bo‘lsa, 
m a’lumotlar kitobxon  formulalaridan  olinadi.
Tekshirish  usuli:  tekshirilayotgan  kitoblarga  sanasi  yozilib, 
tekshirildi  degan  shtamp  bosiladi.  So‘ngra  kitobga  yozilgan  kar-
152

---

tochkalar  raqamlari  ortib  boradigan  tarzda joylashtiriladi  hamda 
inventar  kitobi  bilan  taqqoslanadi  va  tekshirish  grafasiga  shartli 
belgi  qo‘yiladi.
Agar  navbatdagi  raqam  tushirib  qoldirilgan  bo‘lsa,  bu  kitob 
yo‘qligidan  xabar beradi,  kutubxonachi  topish  yo‘lini  qidiradi  yoki 
yo‘qligi sababini aniqlaydi.  Agar kitob topilmasa,  ularning ro‘yxati 
tuzilib,  tekshirish  haqidagi  dalolatnomaga  ilova  qilinadi.  Dalolat­
noma  yuqori  tashkilotlar tomonidan  tasdiqdangandan  so‘ng  kitob 
fonddan  chiqarilgan  hisoblanadi.  Tekshirish  tugagach,  nazorat 
talonlari  tashlab  yuborilmaydi,  balki  yangi  olingan  kitoblar taloni 
bilan to'ldiriladi, fonddan chiqarilgan kitoblar taloni olib tashlanib, 
navbatdagi  tekshirishda  foylalaniladi.  Kutubxona  fondini  hisobga 
olish va uni tekshirib turish  nihoyatda katta ahamiyatga ega