Axborot kutubxona katalogi va fondi

109

---

Universal  o‘nlik  klassifikasiyaning zamonaviy
 
nashrlarining  asosiy  qatori
0
Umumiy bo£lim
1
Falsafa
2
D in
3
Ijtimoiy fanlar
4
Bo£lim   1972-yilda X H F  (Xalqaro  Hujjatlar  Federatsiyasi)
 
qaroriga muvofiq bo'shatilgan va uning tarkibi  8-bo£limga
 
o‘tkazilgan
5
Matematika.  Tabiiy fanlar
6
Amaliy  fanlar
7
San’at.  Sport
8
Tilshunoslik.  Adabiyotshunoslik.  Badiiy adabiyot
9
Tarix.  Geografiya
Universal  o£nlik  klassifikatsiya  anchagina  mufassallashtiril- 
gan rubrikalarning ayrim nomlariga aniqlik kiritgan, biroq asosiy 
o‘zgartirishlar klassifikatsiya strukturasiga taalluqlidir.  XBI  aniq- 
lagichlar  umumiy  va  analitik  ajratkichlarning  butun  bir  sistema- 
sini  ishlab  chiqqan.  Jadvalda  Universal  o‘nlik  klassifikatsiyaning 
eng  ko‘p  qo‘llaniladigan  tanitish  belgilari  bo£lgan  umumiy  aniq- 
lagichlari ko'rsatilgan.  Universal o‘nlik klassifikatsiya tashkil top- 
gan vaqtdayoq ko‘p aspektli klassifikatsiya harakatlarini kasb etdi 
va butun  dunyoda klassifikatsiyalash  nazariyasi va praktikasining 
rivojiga katta  ta’sir ko‘rsatdi.
Universal o£nlik klassifikatsiya dunyoning ko‘p malakatlaridagi 
kutubxonalarda,  bibliografik  va  axborot  muassasalarida,  nashri- 
yotlarda  qo‘llaniladi.  X H F  Universal  o‘nlik klassifikatsiyani  fan­
ning zamonaviy taraqqiyoti darajasiga yaqinlashtirish, shuningdek 
uni  izlovchilik sifatlarini  oshirish  maqsadida unga o‘zgartirish va 
qo£shimchalar kiritadi. X H F «4 Tilshunoslik» 
bo‘lim ini «8
 Adabi- 
yotshunoslik.  Badiiy  adabiyot»  bo£limiga  o£tkazib  uni  bo£shatdi. 
Shu  tufayli  filologiya  fanlarining  kompleksini  birlashtirishga  eri- 
shildi, bo£shagan joy tabiatshunoslik va texnikaning yangi rivojla- 
nayotgan  sohalari  uchun  ajratib  qo£yildi.
110

---

Universal  o‘nlik  klassifikatsiya  axborot  manbalarni  va  huj- 
jatlarni klassifikatsiya qilishda xalqaro klassifikatsiya hisoblanadi. 
Bu  sistema  fan va  texnikaning barcha bo‘limlarini  aks  ettirishda 
universal  xalqaro  sistemadir.  Unga  fan  va  texnika  erishayotgan 
barcha  yangiliklarni  jadval  strukturasida  jiddiy  o'zgarishlarsiz 
doimo  toldirib,  kiritib  boradi.  Bo‘limlarning  o‘zaro  aloqasini 
aks  ettirish  ham boshqa klassifikatsiyaga qaraganda bir qator yu- 
tuqlarga ega.  B olim larni aks ettrish uchun faqatgina arab raqam- 
laridan  foydalaniladi.  Ular  barcha  xalqlar  uchun  tilidan,  qanday 
alfavitdan  foydalanishlaridan  qat’i  nazar  barcha  uchun  tushu- 
narlidir.  Bu  Universal  0 ‘nlik  klassifikatsiyani  xalqaro,  barcha 
xalqlar uchun foydalanish m um kin bo‘lgan sistemaga aylantirdi.
Ilk  Universal  o‘nlik  klassifikatsiya jadvali  1905-yil  Bryusselda, 
fransuz  tilida  nashr  etilgan.  1927—1933-yillarda  2-qayta  nashri 
fransuz  tilida.  3-xalqaro  nashri  nemis  tilida  norma  va  standartlar 
nashriyoti  tomonidan  1934—1953  yillarda  nashr  etilgan.  4-xalqaro 
nashri  ingliz  tilida,  5-nashri  fransuz  tilida,  6-nashri  yapon  tilida, 
7-nashri ispan tilida,  1958-yilda 8-nashri nemis tilida nashr etilgan.
Universal  o'nlik  klassifikatsiyani  rivojlantirish  bilan  X H F 
(Xalqaro  Hujjatlar  Federatsiyasi)  shug‘ullangan.  1950-yildan 
bugunga  qadar  X H F  Fan  va  texni­
ka  tarkibini  hisobga  olgan  holda 
Universal 
o£nlik 
klassifikatsiyaga 
o‘zgartirishlar  kiritib  boradi.  X H F 
tomonidan  maxsus  nashrlar  chiqa- 
riladi:  «DP-Notes»  va  «Р-Notes»
(Проекты  предложений)  «Takliflar 
loyihasi»  va  «Takliflar».  Bu  nashlar- 
da  turli  mamlakatlardan  UO‘K jad- 
valiga  tashkilotlar  tomonidan,  olim 
va  mutaxasssislar  tomonidan  in- 
dekslarga  kiritilishi  mumkin  bo‘lgan 
o‘zgartirishlar,  to‘ldirishlar  haqidagi 
taklif va  mulohazalar chop  etiladi.