Axborot kommunikatsion texnologiyalar

3.3§ Huquqiy himoyani tashkil etish 
Jamiyat, davlat, tashkilot tomonidan ishlab chiqarilgan umumiy qoidalar xulk 
normalari, ruxsat etilgan va ta’qiqlangan qoidalar majmuidan tashkil topgan bo‘lib, 
ular tashkilot va shaxs faoliyati uchun aniqlanadi. 
Axborotning  huquqiy  himoyasi  davlatlararo  shartnomalar  konvensiyalar, 
deklaratsiyalar, patentlar, mualliflik huquqlari, litsenziyalar asosida tashkil topgan 
resurslarni tashkil etadi. (3.3-rasm). 
 
 
 
 

---

57 
 
3.2-rasm. Axborotning huquqiy himoyasi. 
 
3.4§ Tashkiliy himoyani tashkil etish 
Tashkiliy himoya deb, ish beruvchi va xodimlar o‘rtasidagi huquqiy normativ 
munosabatlar  asosida  ichki  va  tashqi  xavfni  paydo  bo‘lishini  oldini  oladigan  va 
unga yo‘l qo‘ymaydigan munosabatlarning shakllanishiga aytiladi. 
Tashkiliy himoya quyidagicha himoyalanadi: 
Ish  joyini  qo‘riqlashni  tashkil  etish,  xizmatchilar  bilan  ishlashni,  hujjatlar 
bilan ishlashni va ish rejimini mukammal yuritishni tashkil etish; 
Qo‘riqlash  tizimi  uchun  zaruriy  bo‘lgan  texnik  himoya  vositalaridan 
foydalanishni  tashkil  etish  va  ulardan  olingan  ma’lumotlarni  analitik  yo‘l  bilan 
tahlil qilish. 
Asosiy tashkiliy tadbirlarga quyidagilar kiradi: 
­  Tashkilot  (davlat  idorasi,  korxona)ni  qo‘riqlashni  va  ish  rejimiga  amal 
qilishni ta’minlash; 
­  Xizmatchilarni bevosita ichki tartib va qonun-qoidalarga o‘qitish ishlarini 
amalga oshirish; 

---

58 
­  Hujjatlar  bilan  ishlashda  barcha  qonun-qoidalar  asosida  foydalanishni 
tashkillashtirish; 
­  Texnik  himoya  vositalarini  ishlashini  tashkillashtirish  va  ular  faoliyati 
natijasida hosil bo‘lgan ma’lumotlarni xavfsiz saqlanishini ta’minlash; 
­  Ichki  va  tashqi  xavf  keltiruvchi  holatlarni  tahlil  qilish  va  bu  holatlarni 
oldini olish tadbirlarini tizimli tarzda nazoratini ta’minlash; 
­  Aytib o‘tilgan tadbirlarnio’z vaqtida tizimli tarzda nazoratini olib borish. 
Xavf tug‘dirishi mumkin bo‘lgan har bir holat standart holat bo‘lishi mumkin 
emas,  ayniqsa  kompyuter  tarmoqlari,  tizimlariga  bog‘liq  bo‘lgan  holatlar  o‘ziga 
xos xususiyatga ega bo‘lib, shu umumiy tizimni tashkil etuvchi har bir qurilmaga 
bog‘liq  bo‘lishi  mumkin.  Bunday  tizimlarni  himoyalash  jarayonida  har  qanday 
mayda-chuyda, ikir-chikirlariga ham ahamiyat berish kerak. 
Kompyuter  tizimlari  va  tarmoqlarida  axborotlarni  himoyalashni  tashkil  etish 
tadbirlari quyidagicha: 
Tizim  yoki  tarmoqni  loyihalashtirish  jarayonida  ruxsat  etilmagan  shaxslarni 
tizimga  ta’sir  etishi  va  tabiiy  ofatlarning  zarar  etkazish  holatlarini  oldini  olish 
chora tadbirlarini ishlab chiqish kerak; 
Kadrlar  tanlash  jarayonida  axborot  xavfsizligiga,  yopiq  ma’lumotlar  bilan 
ishlashni  tashkil  etishga  qabul  qilayotgan  kadrlar  sidqidildan  yondosha  olishni 
ta’minlash kerak; 
Xavfsizlik  jarayoniga  taalluqli  bo‘lgan  hujjatlar  ma’lumot  hosil  qiluvchi 
qurilma  (turi,  markirovkasi)  va  ularni  saqlanishi  qat’iy  nazorat  ostida  bo‘lishi 
kerak; 
Kompyuter  tizimlari  va  yopiq  tizimlar  bilan  ishlash  faoliyati  talabga  javob 
beradigan nazorat asosida bajarilishi kerak (ish vaqti jurnallari, nazorat jurnallari); 
Dasturiy  ta’minotga  kiritiladigan  har  qanday  o‘zgartirishlar  tasdiqlangan 
hujjatlar asosida amalga oshirish kerak; 
Xodimlar ish faoliyati bilan o‘z vaqtida shug‘ullanishni ta’minlash kerak. 
Xavfsizlik  xizmati  har  bir  tashkilot  (davlat  idorasi,  korxona)larda  bo‘lishi 
kerak va uning faoliyatlari quyidagilardan iborat: 

---

59 
Ishchi  personalning  moddiy-ma’naviy,  moliyaviy  mol-mulkini  saqlanishini 
ta’minlash; 
Obyekt-propusk  rejimini  ta’minlanishini  nazorat  qilish,  tashkilot  (davlat 
idorasi,  korxona)  faoliyatini  amalga  oshirishda  ishtirok  etadigan  hamkorlar, 
yollangan  ishchilar  va  mehmonlarning  tashkilot  (davlat  idorasi,  korxona)  tartib-
qoidalarini bajarilishini ta’minlash; 
Axborot himoyasiga yo‘naltirilgan barcha faoliyatga rahbarlik qilish; 
Tashkilot  (davlat  idorasi,  korxona)  rahbariyati,  bo‘lim  rahbarlari  bilan  bir 
qatorda  axborot  xavfsizlikini  ta’minlashga  yo‘naltirilgan  normativ-huquqiy 
hujjatlarni ishlab chiqishda faol qatnashish. 
Xavfsizlik xizmati quyidagi struktura asosida tashkil topgan bo‘lishi kerak: 
Qo‘riqlash va ish rejimiga javob beruvchi bo‘lim. 
Konfidentsial xarakterga ega bo‘lgan hujjatlar bilan ishlovchi bo‘lim. 
Injener-texnik bo‘lim. 
Informatsion analitik bo‘lim.