Axborot kommunikatsion texnologiyalar

2.8§ Biometrik ma’lumotlar yordamida identifikatsiya va autentifikatsiya 
 
Biometriya  o‘zida  insonlarning  fiziologik  va  tashqi  xususiyatlari  asosida 
identifikatsiya  va  autentifikatsiyaning  avtomatlashtirilgan  metodlari  to‘plamini 
namoyon qiladi. Fiziologik xususiyatlarga barmoq izi, ko‘z qorachig‘i, qo‘l va yuz 

---

52 
geometriyasi  kiradi.  Tashqi  xususiyatlarga  esa  imzo  dinamikasi  (qo‘ldagi)  va 
klaviatrua  bilan  ishlash  uslubi  kiradi.  Ovoz  xususiyati  va  nutqni  tanish  insonning 
fiziologik va o‘zini tutish xususiyatlari o‘rtasida joylashadi.  
Biometriya bilan butun dunyo ko‘pdan beri shug‘ullanadi, biroq ko‘p vaqtlar 
mobaynida u o‘zining murakkabligi va qimmatligi bilan ajralib turgan edi. Keyingi 
paytlarda elektron tijoratning rivojlanishi bilan biometrik mahsulotlarga talab o‘sib 
boryapti. Bu foydalanuvchiga shunisi bilan qulayki, u nimanidir esda qoldirgandan 
ko‘ra  o‘zini  e’lon  qilgani  oson.  Bozorda  nisbatan  arzon  barmoq  izini  tanishga 
mo‘ljallangan apparat-dastur mahsulotlar paydo bo‘la boshladi. 
Umuman  olganda  biometrik  ma’lumotlar  bilan  ishlash  quyidagi  tarzda 
tashkillashtirilgan.  Dastlab  foydlalanuvchilar  xususiyatlaridan  ma’lumotlar  bazasi 
yaratiladi.  Buning  uchun  foydalanuvchilarning  biometrik  xususiyatlari  olinadi, 
qayta  ishlanadi  va  ular  (biometrik  shablon  deb  ataladi)  ma’lumotlar  bazasiga 
(barmoq  va  ko‘z  skanerdan  o‘tkaziladi  va  natija  dastlabki  ma’lumotlar  deyiladi) 
kiritiladi. 
Keyinchalik  foydalanuvchining  identifikatsiyasi  uchun  (bir  vaqtning  o‘zida 
autentifikatsiya  ham)  biometrik  xususiyatlarni  olish  va  qayta  ishlash  boshqatdan 
o‘tkaziladi  va  ma’lumotlar  bazasidan  shablonni  qidirish  ishga  tushadi.  Omadli 
qidirishdan  so‘ng  foydalanuvchining  shaxsi  va  uning  haqiqiyligi  o‘rnatilgan 
hisoblanadi.  
Biometriyaga  juda  ehtiyotkorlik  bilan  yondashish  kerak.  U  ham 
autentifikatsiyaning  boshqa  metodlari  kabi  tajovuzlarga  taslim  bo‘lishi 
mumkinligini  esda  tutish  zarur.  Insonning  biometrik  ma’lumotlari  o‘zgarib  turadi 
va  shablonlar  bazasini  nazorat  qilish  foydalanuvchi  va  administrator  uchun  qator 
muammolarni  keltirishi  mumkin.  Lekin  asosiy  xavf  shundaki,  biometriya  uchun 
ixtiyoriy  “buzilish”  fojeadir.  Parollarni  juda  bo‘lmaganda  almashtirish  mumkin. 
Yo‘qotilgan  autentifikatsion  kartani  nol  qilish  va  yangini  olish  mumkin.  Lekin 
barmoq,  ko‘z  va  ovozni  almashtirish  mumkin  emas.  Agar  biometrik  ma’lumotlar 
soxtalashtirilgan bo‘lsa, eng kamida  mavjud  barcha tizimni qayta  qurishga to‘g‘ri 
keladi. 

---

53