Avtotransport vositalarining diagnostikasi

V) Engil аvtоmоbil g`ildirаklаrini muvоzаnаtlаshgа mo`ljаllаngаn AMR-4 jihоzi.

Bu jihоz g`ildirаk diskining diаmetri 10...18 dyuymli, оg`irligi 35 kg gаchа bo`lgаn engil аvtоmоbil g`ildirаklаrini muvоzаnаtlаshgа mоslаshgаn. Dinаmik muvоzаnаtsizlikni аniqlаsh uchun dаstgоh o`qigа g`ildirаk biriktirilаdi vа оzginа erkin siljish imkоniyatigа egа bo`lgаn suyanchiqqа o`rnаtilаdi, bu esа o`q tebrаnishigа shаrоit yarаtаdi, o`qning tebrаnishi tizimlаr оrqаli induktsiоn dаtchikkа uzаtilаdi.

A RM-2 muvоzаnаtlаsh jihоzi: 1-dvigаtelni yoqgich;

2-muvоzаnаtlаsh yuzаlаrini аlmаshtirish richаgi;

3-muvоzаnаtlаnuvchi g`ildirаk

' U o`z nаvbаtidа tebrаnishlаrni elektr impulsigа аylаntirаdi vа elektrоn хisоblаsh blоkidаgi o`lchаsh аsbоbigа uzаtаdi.

Bu аsbоb impuls uzunligigа qаrаb, muvоzаnаtsizlik оg`irligini grаmmdа аniqlаydi

“Avtomobil shinalarini diagnostikalash, TXK va JT texnologiyasi” mаvzusidаgi amaliy mashg`ulot ishi bo`yichа

HISОBОT

1.Ishdаn mаqsаd:

II. Ishning mаzmuni:

III.Jiхоzlаr:

Аvtоmоbil turi

Ishlаb chiqаrilgаn yili
1.Shinаlаrni o`lchаmlаri:________________________________

2.Shinаlаrni ko`rikdаn o`gkаzish nаtijаlаri:___________________________

3.Shinаlаrni bоsimini tekshirish vа sоzlаsh:___________________________

1-Jаdvаl.

Аvtоmоbil mаrkаsi	SHinаlаr belgisi	SHinаlаrninig ichki bоsimi,MPа
		Оldingi			Оrqа
		me`yoriy	аmаliy	me`yoriy		аmаliy

8. Engil аvtоmоbillаr shinаlаrini аjrаtish vа yig`ish teхnоlоgiyasi:

9. Аvtоmоbil kаmerаlаrini tа`mirlаsh.

а) Qo`llаnilаdigаn jihоzlаr:

b) Аvtоmоbil kаmerаsini tа`mirlаsh teхnоlоgik хаritаsi

№	Оperаtsiya nоmi	Ishchi kаsbi vа mаlаkаsi	Ishni bаjаrilish jоyi	ХK nuqtаlаri sоni	Jihоzlаr, mоslаmаlаr vа аsbоblаr	Ishni bаjаrish vаqti, min	Teхnik shаrt vа ko`rsаtmаlаr

4. Аvtоmоbil g`ildirаgini dinаmik vа stаtik muvоzаnаtlаsh.

а) Qo`llаnаdigаn jihоzlаr

b) SHinаlаrning rаdiаl urishi (tepishi).mm

v) SHinаlаrni o`q bo`yichа urishi (tepishi),mm

g) Muvоzаnаtlаsh yukini o`rnаtish kооrdinаtаlаri

d) Muvоzаnаtlаsh yukining оg`irligi, G

5. G`ildirаkniy muvоzаnаtlаsh teхnоlоgik хаritаsi.

3-Jаdvаl

Muоmаlа vа o`tish tаrtibi vа nоmi	Bаjаruvchi ning kаsbi vа mаlаkаsi	Bаjаrilаdigаn jоy	ХK nuqtа-lаri sоni	Jihоzlаr, mоslаmаlаr vа аsbоblаr	Bаjаrish vаqti, min	Teхnik shаrt vа ko`rsаtmаlаr

Hulosa:______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

1.3. LABORATORIYA MASHG`ULOTLARINI BAJARISH BO`YICHA USLIBIY KO`RSATMA.
O‘QUV LABORATORIYASIDA TEXNIKA XAFVSIZLIGINI ASOSIY QOIDALARI
Talaba ish bajarishdan oldin texnika xavfsizligini o‘qib o‘rganishi shart. Talaba texnika xavfsizligini o‘rganganligi va o‘qituvchi tomonidan kerakli ko‘rsatmalar olganligi haqida maxsus jurnalga imzo qo‘yadi. Texnika havfsizligini o‘rganmagan va ko‘rsatmalar olmagan talabalar laboratoriya ishlariga qo‘yilmaydi.Talabalar o‘qituvchi tomonidan berilgan ishlarni bajarish vaqtidako‘rsatilgan va ish stoli ustidagi asboblardan foydalanadi.Ish bajarishdan oldin talabalar laboratoriya ishi bilan tanishib, ishlash usullari va elektr zanjir chizmalari, stendlar, kompyuter,stanok,ta’mirlovchining asbob-uskunalari bilan mukammal tanishgan holda ishga kirishadilar.Ishni bajarishga kirishayotgan talabalar quyidagilarga qat’iy rioya qilishlari shart:

1.Talabalar tomonidan bosh kalitni qo‘shishlari qat’iyan man etiladi.

2.Elektr zanjirlarni yig‘ayotganda simlar qismlar yordamida zich qilib qisilishiga ahamiyat berishi lozim. Qismlarsiz ulangan simlarning ulanish joyi izolyasiya qilingan bo‘lishi kerak. Iloji boricha montaj simlari bir-biri bilan ustma-ust tushmasligi va kesishmasligi kerak.

3.Yig‘ib qo‘yilgan sxemaga (zanjirga) elektr manbaiga faqat o‘qituvchining tekshiruvidan so‘ng ulanishi kerak.

4.Zanjir kuchlanish ostida bo‘lganida metal qismlar, detallar, izolyasiya qilinmagan simlarga qo‘l tekkizish qat’iyan man etiladi.

5.Ish vaqtida elektr mashinalarning aylanuvchi qismlariga tegib ketmaslikka ahamiyat berish lozim.

6.O‘quv qurilmalarning biror qismida nosozlik aniqlangan zahotiyoq talabalar o‘qituvchiga xabar berishlari kerak.

7.O‘quv sxema va asboblarni kuchlanish ostida tashlab ketish man etiladi.

8.Elektr tokidan zarar ko‘rganlarga zudlik bilan yordam ko‘rsatilishi shart. Buning uchun qurilma o‘chirilishi va zarar ko‘rgan odamga ( tinch holatga keltirib) , toza havo etkazilib berilishi ta’minlanishi kerak. U hushini yo‘qotgan bo‘lsa, nashatir spirti hidlatish kerak. Agar shikastlanuvchi hayot belgilarini ko‘rsatmayotgan bo‘lsa, sun’iy nafas oldirish usullari qo‘llanishi kerak. Elektr tokidan zararlanishning barcha holarida vrach chaqirilishi kerak.

9. Ishlab turgan avtomobillarning dvigatelini nazorat-sozlash ishlarini bajarish (generatorni ishlashini tekshirish, regulyatorni me’yoriga keltirib sozlash va boshqalar) ni ishlab chiqarilgan gazlarni surib oladigan dastgohlar bilan jihozlangan joylarda o’tkazish lozim.

10. Og’ir yukli elektr jihozlarini boshqa joyga olishda yiкilib ketmasligi uchun oyoqli va tayanchli saqlagichli aravachalardan foydalanish lozim.

11. Faqat tozalangan va moy tegmagan asboblar bilan ishlash tavsiya qilinadi (gaykali klyuchlarning tomonlari parallel bo’lishi va yuqori qismlarida yoriqlar bo’lmasligi kerak). Asboblar ishlatilmagan paytlarda, dvigatelni suruvchi va chiqaruvchi truba o’tkazgichlarining ustiga qo’ymaslik kerak. Gaykali klyuchlar bilan ishlaganda ularning o’lchamlari kerakli boltlarning o’lchamlari bilan bir xil bo’lishi lozim.

12. Zanglagan, qiyin buraladigan gaykalarni oldindan bolg’a bilan engil urib, kerosin bilan xo’llab, shundan so’ng burash lozim.

13. Avtomobilni ko’rikdan o’tkazishda kuchlanishi 36 Voltdan oshmagan ko’chma elektr lampadan foydalanish kerak, ko’rik o’tkaziluvchi elektr lampaning kuchlanishi 12 Voltdan oshmasligi lozim. Har xil mexanik urilishlarni oldini olish maqsadida lampalar saqlovchi (predoxranitel) setkalar bilan o’ralishi lozim.

14. Elektr asboblarni boshqa asboblardan alohida saqlanishi va ularni sozlig’ini ishlatishdan oldin tekshirib ishlatish lozim.

15. Elektr asboblarni elektr manbaiga ulash faqat ko’shma shtepselorkali amalga oshiriladi, ularda zazemleniesi bulishi lozim.

16. Agar ish vaqtida elektr asboblarida elektr toki kamayganligi sezilsa, zudlik bilan elektr asboblarini o’chirish va ularni ta’mirlash uchun topshirish lozim.

17. Nazorat tekshiruvi (diagnostika) stendlarida generator, starter va tok taqsimlagich (prerivatel raspredelitel) larni tekshirish vaqtida bu agregatlarni nazorat qilish va ishchiga jaroxat etkazmaslikni oldini olish maqsadida ularni maxkamlash, moslamasiga to’grilab va mustaxkam qilib o’rnatish lozim.

18. Payvandlash va ulashishlari gaz va chang tortuvchi ventilyasiyasi bor bo’lgan, alohida ajratilgan joylarda bajarish kerak.

19. Vtulka, podshipnik va boshqalarni presslash ishlari faqat s’yomnik va presslar yordamida amalga oshiriladi.

Quyidagilar man qilinadi:

1.Qanot, bufer ustida o’tirib yoki turib ishlash;

2.Gaykali klyuchlarga prokladkalar qo’llash;

3.Zanglagan gaykali klyuchlarni bolg’a bilan urish, zubila yordamida burash yoki ko’shimcha kuch beruvchi richaglarni qo’llash;

4.Nosoz asbob bilan ishlash;

5.Kuchlanishi 36 Voltdan oshgan va saqlovchi setkasi mavjud bo’lmagan ko’chma elektro lampalardan foydalanish.

LABORAТORIYA ISHI №1

Mavzu: Silindr-porshen guruhi detallarni diagnostik parametrlar xarakteristikalarini aniqlash

1. Ishdan maqsad: Mexanizmning texnik holatini diagnostikalash bo`yicha bilim va malaka olish hamda mumkin bo`lgan diagnostik vositani tanlash.

2. Ish o`tkaziladigan joy, jihozlar va hujjatlar

1. Кafedra laboratoriyasi, filiallari yoki zamonoviy jihozlangan avtokorxonalarda.

2. Тransport vositasining baza modelidan olingan bo’lak va agregatlar.

3. Тransport vositasining texnik xujjatlari.

3. Ish mazmuni va o’tish tartibi

1. Diagnostikalash ob’ektini tanlash.

2. Ob’ektning vazifasi, tuzilishi va texnik harakteristikasini o’rganish.

3. Diagnostikalanadigan mexanizmning tuzilmaviy-sabab-oqibat bog’lanish sxemasini tuzish.

4. Diagnostik matritsa tuzish.

5. Ob’ektning diagnostik parametrlarini aniqlash.

4. Umumiy ma’lumotlar

Har qanday agregatning texnik holatini diagnostikalashdan maqsad - uni bo’laklarga ajratmasdan xozirgi ekspluatatsiya vaqtidagi texnik holatini aniqlash va kelajakdagi rejali diagnostikalash vaqtigacha sozlik holatini aytib berish tushuniladi.

Ob’ektiv va aniq diagnoz qo’yish, nosozlikning aniq joyini aniqlash bo’yicha amaliy ko’nikmalarga ega bo’lish uchun mexanizm elementlarining tuzilmaviy-sabab-oqibat bog’lanish sxemasini chuqur o’rganish zarur. Dvigatel moy nasosi misolida diagnostik parametrlarni aniqlash usulini o’rganib chiqamiz.

4.1 Diagnostik ob’ektning tuzilmaviy-sabab-oqibat bog’lanish sxemasini tuzish

Diagnostik ob’ektning tuzilmaviy-sabab-oqibat bog’lanish sxemasi quyidagi asosiy ob’ektlardan iborat bo’ladi:

1. 
   Diagnostikalash ob’ekti;
   
2. 
   Ob’ekt elementi;
   
3. 
   Elementlarning tuzilmaviy parametri;
   
4. 
   Хarakterli nosozliklar;
   
5. 
   Diagnostik belgilar;
   
6. 
   Diagnostik parametrlar;
   
7. 
   Diagnostik vositalar.
   

Diagnostikalash ob’ekti sifatida: detal, uzel, agregat, butun transport vositsi qabul qilinishi mumkin.

Ob’ektning tuzilish elementlari vazifasini uni tashkil etuvchi detallar uzellar bajaradi.

Elementlarning tuzilmaviy parametri - bu detalning yoki birikmaning yoki ularning o’zaro o’lchamlari.

Хarakterli nosozlik - bu nosozlikni keltirib chiqaruvchi ob’ekt elementlari fizik parametrlaridan biri qiymatining o’zgarishi.

Diagnostik belgi – ishchi yoki hamroh chiqish jarayonlari yoki ob’ektning nosoz texnik holatidan darak beruvchi bilvosita tashqi belgidir.

Diagnostik parametr - bu transport vositasi, uning agregat va uzellari texnik holatining miqdoriy qiymatini bilvosita belgi (simptom)lar bo’yicha bo’laklarga ajratmasdan turib aniqlanadigan sifatli o’lchovidir.

Diagnostik vosita - bu diagnostik parametrni bevosita yoki bilvosita o’lchash imkoniyatini beruvchi texnik vositadir. Vosita sifatida insonning ko’rish, eshitish, sezish xususiyatlaridan ham foydalanish mumkin.

Diagnostik matritsa tuzish

Diagnostik matritsa jadval ko’rinishiga ega, vertikal va gorizontal kataklardan iborat. U ikki kiymatli mantikiy model bo’lib (6.1-jadval) vertikal kataklarda joylashgan me’yoriy qiymatga erishgan tuzilmaviy (Х) va gorizontal kataklarda joylashtirilgan diagnostik parametrlar (S) orasidagi bog’lanishni ko’rsatadi. Mantiqiy modelda nosozlik mavjudligi mantiqiy “1” bilan, nosozlikning yo’qligi mantiiqiy “0” bilan belgilanadi. Mantiiqiy “1” bo’lishi tuzilmaviy va diagnostik parametr orasida bevosita bog’liqlik borligini ko’rsatadi va unga mos ravishda diagnostik vosita tanlash mumkin. Mantiiqiy “0” bo’lishi tuzilmaviy va diagnostik parametrlar orasida bevosita bog’liqlik yo’qligini ko’rsatadi, shu sababli bu nosozlikni diagnostika qilib bo’lmaydi.

1.1-Jadval

Ob’ektning tuzilmaviy va diagnostik parametrlari orasidagi boglanish

diagnostik matritsasi

Diagnostik parametlar		Тuzilmaviy parametrlarning me’yoriy qiymatlari
		Х1	Х2	Х3
Diagnostik parametr larning me’yoriy qiymatlari	S1	1^*	1	1
	S2	1	1	1
	S3	1	1	0

Izox: mantiqiy “1” soni mumkin bo’lgan nosozlik mavjudligini bildiradi, “0” soni esa nosozlik yo’qligini bildiradi.

Laboratoriya ishining hisob shakli

Diagnostik parametrlar xarakteristikalarini aniqlash

1. Guruh _________________Тalaba( f.i.o)_____________________

2. Rahbar ________________ sana _____________________

3. Тransport vositsi modeli _____________________

4. Ishlab chiqarilgan yili____________

5. Ob’ektning vazifasi, tuzilishi, texnik harakteristikasi

6. Тuzilmaviy -sabab- oqibat sxemasi.

7. Diagnostik matritsa.

1-Ilova