Avtomobilning boshqariluvchanligi va turg’unlik xususiyati. Reja

8. Avtomobilni bo’ylama tekislikdagi turg’unligi.
Transport vositasining bo’ylama turg’unligi deb transport vositasining qiya yo’lda orqa yoki oldingi o’qlar atrofida og’anamasdan, sirpanmasdan va surilmasdan harakatlanishiga aytiladi.
Qiya yo’lda pastdan yuqoriga tezlanish bilan harakatlanayotgan transport vositasining bo’ylama turg’unligini yo’qolishi natijasida orqa g’ildirakning yo’l sirti bilan ilashgan O₂ tayanch nuqta atrofida orqaga ag’darilishi mumkin (24.5-rasm).
Bo’ylama qiyalikda turgan avtomobil oldingi yoki orqa tayanch nuqtalari O₁ va O₂ atrofida aylanib ag’dariladi. Avtomobilning bo’yiga sirpanmasdan va ag’darilmasdan tura oladigan qiyaligini bo’ylama turg’unlikning chegaralangan , burchaklari deb ataladi.
SHamol R_W kuchi, inertsiya P_ja kuchi va oldingi g’ildirakdagi reaktsiya Z₁ kuchlarini nolga teng deb olsak, transport vositasini O₂ nuqta atrofida og’darilmaslik sharti quyidagicha bo’ladi:
O₂ tayanch nuqtaga nisbatan kuchlarning momentlarini yig’indisi nolga teng bo’lishi lozim, ya’ni:

24.5-rasm. Bo’ylama qiya tekislikda pastdan yuqoriga harakatlanayotgan transport vositasining turg’unligi

bundan ni hosil qilamiz. Bu ifodadan foydalanib transport vositasining og’darilish burchagini aniqlaymiz: , (12.1) Og’darilish burchagining ruxsat etilgan chegaralangan qiymatlari yuk avtomobil va avtobuslar uchun ; yengil avtomobillar uchun ga teng bo’ladi.

9. Avtomobilning old va orqa o’qi bo’yicha ag’darilish burchagi.
Qiya yo’lda yuqoridan pastga sekinlanish tezligi bilan harakatlanayotgan transport vositasining bo’ylama turg’unligini yo’qolishi natijasida oldingi g’ildirakning yo’l sirti bilan ilashgan O₁ tayanch nuqta atrofida transport vositasi oldinga og’darilishi mumkin (24.6-rasm.).



24.6-rasm. Bo’ylama qiya tekislikda yuqoridan pastga harakatlanayotgan transport vositasining turg’unligi

SHamol P_W, inertsiya R_ja va orqa g’ildirakdagi reaktsiya Z₂ kuchlarni nolga teng deb olsak, transport vositasini O₁ nuqta atrofida og’darilmaslik sharti quyidagicha aniqlanadi:

O₁ tayanch nuqtaga nisbatan kuchlarning momentlarini yo’g’indisi nolga teng bo’lishi kerak, ya’ni:

bundan ni hosil qilamiz.

Bu ifodadan foydalanib transport vositasining O₁ tayanch nuqta atrofida og’darilish burchagini aniqlaymiz:
,
, (12.2.)
Demak transport vositasining bo’ylama turg’unligi uning a, b,L konstruktsiya ko’rsatkichlariga bog’liq bo’ladi.
Og’darilish burchagining ruxsat etilgan chegaralangan qiymatlari yuk avtomobili va avtobuslar uchun ; yengil avtomobillar uchun