Avtomobil yo’llarini yo’l poyini qurish

Yo‘l poyi gruntlariga qo‘yiladigan talab. Gruntlarni yaxshilash usullari

А

Yo‘l poyi uchun yaroqliligi jihatidan suv ta'sirida uzoq bo‘lgan qoyaning tog‘ gruntlari yoki jinslarining yumshashiga qarab quyidagi ifoda bo‘yicha bo‘lish qabul qilingan: bu yerda: RB- suvga to‘yingan holatda siqilishga mustahkamlik chegarasi; RC- havoda, quruq holatda, siqilishga mustahkamlik chegarasi. Agar R>0,75 bo‘lsa, tog‘ jinsi suvda yumshamaydigan turiga, agar R<0,75 bo‘lsa - yumshaydigan turiga mansub bo‘ladi. Yirik donali va qumli gruntlar o‘z navbatida donadorlik tarkibiga ko’ra, gilli gruntlar esa SHNQ larga asosan donadorlik tarkibiga va plastikligiga ko’ra bo‘linadi. Gruntlarning alohida turlariga: il, iold gili, lyosslar, mergellar, trepel, talkli va bo‘r davri gillari, sho‘rlangan gruntlar va boshqa turlar kiradi. Ko‘tarmalarni qurish uchun, asosan, tabiiy omillar ta'sirida holati o‘zgarmaydigan yoki kam o‘zgaradigan gruntlarni qo‘llash maqsadga muvofiqdir, chunki yo‘l poyida ularning mustahkamligi va turg‘unligiga suv deyarli ta'sir qilmaydi. Bunday gruntlarga: yumshamaydigan tog‘ jinslari, yirik donali, qumli (mayda va changlidan tashqari), yengil va yirik supeslar ta'lluqlidir. Yo‘l poyini qurishda bunday gruntlarning miqdori chegaralanmaydi. Shuni ta’kidlash lozimki, gilli, mayda va changli gruntlar, yumshaydigan tog‘ jinslari, gruntlarning alohida turlaridan yo‘l poyini qurishda uchun foydalaniladi, ammo ularni qo‘llashda bir qancha cheklanishlarni hisobga olish kerak.

Bunday gruntlarni qo‘llash ehtimolligi va maqsadga muvofiqligi joy sharoitiga va texnik-iqtisodiy solishtirishga bog‘liq ravishda aniqlanadi. Masalan, mergelli, slanetsli va yog‘li gillar, bo‘r davri talklari va trepellarini ko‘tarma qurish uchun yaxshi sharoit bo‘lgan, ya'ni quruq joylarda qo‘llash mumkin. Gidrogeologik sharoiti yaxshi bo‘lmagan, grunt suvlari sathi yuqori bo‘lgan yoki yuza suvlari uzoq muddat turadigan yo‘l bo‘laklarida: daryo poymasida, past qismida bunday gruntlardan faqat ko‘tarmaning yuqori qismi uchun foydalanish mumkin. Uzoq vaqt suv turadigan yoki bosadigan ko‘tarmaning pastki qismi uchun tog‘ jinslari yoki yirik donali gruntlar, yirik yoki o‘rta kattalikdagi qumlar, shuningdek, gil donalari og‘irligi bo‘yicha 6 % dan oshmaydigan yengil yirik supeslarni ham qo‘llash mumkin.

Ko‘tarma qurish uchun ishlatiladigan gruntlar to‘rtta asosiy guruhgabo‘linadi: tabiiy-butun yoki yoriqli massivini maydalash yo‘li bilan olinadigan qoyaning tog‘ jinslari; tabiiy sharoitda allyuvial va delyuvial yotqiziq shaklida yotuvchi yirik donali; qumli; gilli. Ular o‘z navbatida har bir guruh turi va alohida tavsifi bo‘yicha tasniflanadi.