Avtomobil XX asr sivilizatsiyasining yorqin ramzi hisoblana-di. Transportsiz, jumladan, avtomobil transportisiz xalq xo‘jaligini tasavvur etib bo‘lmaydi

ish muddati τ_sh ga ta’siri.

251

10. 
    2- rasm. Shinadagi havo bosimi Р_sh ning (me’yordagi bosimga nisbatan % hisobida) shinaning ish muddati τ_sh ga ta’siri.
    

Rezinaning qattiqligi. Qattiqlik rezina buyumlarning asosiy fizikaviy va ekspluatatsion xossalaridan biri bo‘lib, u davlat stan­ dartlari va texnik shartlarda har bir material (metall, mineral, plast-massa va boshqalar) uchun ko‘rsatilgan.


Qattiqlik deganda, materialning sirtiga boshqa qattiq material­ ning botish yoki tirnashiga ko‘rsatiladigan qarshiligi tushuniladi.

Qattiqlikni aniqlash orqali tayyorlangan rezina sifati to‘g‘risi-da fikr yuritish mumkin. Chunki bu ko‘rsatkich vulkanizatsiyalov-chi modda, to‘ldirgich va plastifikator qanday miqdorda olingani va aralashtirilganini tavsiflovchi asosiy ko‘rsatkichlardan biridir. Qattiqlik vulkanizatsiya qilingan rezina materiallari uchun aniqla-nadi, uning miqdoriga qarab esa rezinaning elastikligi haqida ham ma’lum tushuncha olish mumkin.

Rezina buyumlarning qattiqligi har xil shakldagi boshqa bir (o‘tkir) materialning ularga juda qattiq botish chuqurligi bilan o‘lchanadi.

Rezinaning qattiqligi rezina aralashmasi tarkibiga kiruvchi kauchuk, vulkanizatsiyalovchi modda, to‘ldirgich hamda plasti-fikatorlarning miqdori va xossalariga bog‘liq. Rezina aralashma-

252

si tarkibiga aktiv tezlatkich moddalar (tiazol, tiuram, sulfenamid) qo‘shish va ular miqdorini oshirish bilan rezinaning vulkanizatsiya darajasini ko‘paytirish mumkin. Bu, o‘z navbatida, rezina qattiqli­ gini oshirishga olib keladi. Plastifikatorlar esa rezina qattiqligini kamaytiradi.

Rezinalar qattiqlik darajasiga ko‘ra uch guruhga bo‘linadi (10. 3- jadval).

10. 3- jadval