Avtomobil indd

t
h
ning harakatlanish
vaqti
τ
pr
ga bog‘liqligi (har xil uzatmalarda):
1
– shinaning yo‘lga ishqalanuvchi qismida; 
2
– shinaning yon 
qismlarida. 

---

292
293
me’yorda bo‘lishini va ortiqcha yuklanmasligini ta’minlash 
lozim. 
Shinalarni ishlatishda bu oddiy qoidaga rioya qilmaslik 
ularning juda ham qizib ketishiga olib keladi va buning natijasida 
zararli oqibatlar kelib chiqadi (10. 6- va 10. 7- rasmlar). 
Yozning issiq vaqtlarida ortiqcha yuklanmagan va havo 
bosimi me’yorda bo‘lgan shinalar sezilarli darajada qizishi 
mumkin. Bunday hollarda shinalarni sovitish uchun yo‘lda 
davriy to‘xtash, ba’zan, pokrishkalarning haddan tashqari 
qizib ketishi oqibatida avariya holati kelib chiqmasligini 
ta’minlash uchun harakat tezli gini kamaytirish lozim. Chunki 
bu ko‘rsatkichlar shinaning ish rejimiga bevosita kuchli ta’sir 
etadi (10.8- rasm). 
10. 6.
 Eskirish jarayonida rezina
xususiyatlarining o‘zgarishi
Kauchuk molekulasida mustahkam bo‘lmagan bog‘lanishlar 
borligi tufayli havodagi kislorod xona haroratida ham polimer 
bilan reaksiyaga kirishib, uning eskirishiga sabab bo‘ladi. Shuning 
uchun vaqt o‘tishi bilan rezina o‘z xossalarini yo‘qotadi, mo‘rt 
bo‘lib qoladi va buyumlarda yoriqlar paydo bo‘ladi. Eskirish 
jara yoni issiqlik ta’sirida, yorug‘likda, kislotada, ishqor, neft 
mahsulotlari ta’sirida tezlashadi. 
Kauchuk va vulkanizatlar, barcha to‘yinmagan birikmalar 
kabi, turli xil kimyoviy o‘zgarishlarga moyil bo‘ladi. Rezina 
buyumlar ishlatish va saqlash jarayonida uzluksiz ravishda 
oksidlanadi. Buning natijasida rezinalarning kimyoviy, fizikaviy 
va mexanik xususiyatlari o‘zgaradi. Faqat ebonit kauchuk 
makromolekulala riga 
muayyan 
miqdorda oltingugurtni 
biriktirishi natijasida to‘la to‘yingan birikmaga aylanadi. Uzoq 
muddat oksidlanish jarayonida rezinadagi barcha o‘zgarishlar 
majmuyiga