45
jir qarshiligi ortib ketadi, unda generator
quvvati
kamayadi va akkumulator ba-
tareyasi to‘liq zaryadlanmaydi, har ikki
faza chulg‘amlarida uzilish bo‘lgan holda
statorning hamma chulg‘amlari va ge-
nerator ishlamaydi.
Stator chulg‘amini uzilishga tekshi-
rishda lampalarni navbatma-navbat har
ikki faza uchlariga ulash orqali amalga
oshiriladi (2.24-rasm). Fazalarning bi-
ronta g‘altagida uzilish bo‘lsa, lampa
yonmaydi. Nuqsonli chulg‘am qayta
o‘raladi.
Stator chulg‘amining o‘zakka tu-
tashuvi. Bunday tutashuv chulg‘am-
larning izolatsiyasi mexanik yoki issiq-
likdan shikastlanganligi
tufayli sodir
bo‘ladi. Bunday nosozlik tufayli gene-
rator quvvati
kamayadi, u tez-tez qizib
ketadi. Akkumulator batareyasi faqat
dvigatel valining katta aylanishlar chas-
totasida zaryad oladi.
Stator chulg‘amining o‘zakka tuta-
shuvini 220 V li lampa bilan aniqlanadi
(2.25-rasm), bunda bitta o‘zakka, ik-
kinchisini har qanday chulg‘am uchiga
ulanadi. Lampa faqat stator chulg‘amida
o‘zakka tutashuv bo‘lsa yonadi. Nuqsonli
chulg‘am qayta o‘raladi.
Stator chulg‘ami g‘altaklaridagi o‘ram-
lararo tutashuv. Bu nosozlik chulg‘am
izolatsiyasining
qizib ketishdan yemi-
rilishi natijasida sodir bo‘ladi. Qisqa tu-
tashgan g‘altaklarda katta kuchli tok
o‘tadi, u g‘altakni qizdirib, chulg‘am izo-
latsiyasini yanada yemirilishga olib keladi.
Bunday nosozlik tufayli generator quv-
vati birmuncha kamayadi, akkumula-
tor batareyasi esa faqat dvigatel tirsakli
valining katta chastotasida zaryad oladi.
2.25-rasm. Stator
chulg‘amini korpus
bilan tutashuvga
tekshirish.
2.23-rasm. Uyg‘otish
chulg‘ami zanjiridagi tok
kuchini o‘lchash.
2.24-rasm. Stator
chulg‘amini uzilishga
tekshirish.
220 V
46
Stator chulg‘ami g‘altaklaridagi o‘ramlararo tutashuv ommetr
bilan (2.26-rasm) yoki 2.27-rasmda keltirilgan sxema bo‘yicha faza
chulg‘amlarining qarshiligini o‘lchash bilan aniqlanadi. Hamma
fazalarning qarshiligi bir xil bo‘lishi kerak.
Stator chulg‘ami g‘altaklaridagi o‘ramlararo tutashuvni ÏÄÎ-1
rusumidagi defektoskop (2.28-rasm)
yordami bilan ham aniq-
lash mumkin. Defektoskop asosini plastmassali korpusga o‘rna-
tilgan va qabul-signal apparatlari tashkil etadi. Apparatlarning
po‘lat o‘zaklari
(3 va
7) ga bittadan chulg‘am o‘ralgan. Qabul-
signal apparati chulg‘ami
(6) ga neon lampa
(1) si ulangan. In-
duksion apparat chulg‘am
(4) elektromagnit uzgich kontakt
(5)
orqali tok manbayining ikkita klemmasiga ulangan. Kontaktlarga
parallel uchqun so‘ndiruvchi kondensator
(2) ulangan.
2.26-rasm. Ommetr bilan
stator chulg‘ami qarshiligini
o‘lchash.
2.27-rasm. Ampermetr va voltmetr
yordamida stator chulg‘ami
qarshiligini aniqlash.
2.28-rasm. ÏÄÎ-1 defektoskopi — qopqog‘i olingan holda tashqi
ko‘rinishi va prinsipial sxemasi.
1
2
3
4
7
6
5
47
Chulg‘amni
tekshirishda asbob
(2.29-rasm) shunday o‘rnatiladiki, sta-
tor o‘zaklari tishlar orasida surilishi ke-
rak. Undan keyin induksion apparat
chulg‘ami 12 V li tok manbayiga ula-
nadi. Induksion apparat zanjiridagi tok
uzgich kontaktlarini tebrantiradi, bino-
barin, o‘zak va generator stator o‘zagida
magnit oqimi pulsatsiyalanadi. Magnit
kuch chiziqlari kesishishi natijasida sta-
tor chulg‘ami g‘altagidagi e.y.k. induk-
siyalanadi. Agar g‘altakda qisqa tutash-
gan o‘ramlar bo‘lsa,
induksiyalangan
e.y.k. o‘zgaruvchan tok hosil qiladi va
u, o‘z navbatida, o‘zgaruvchan magnit maydonini hosil qiladi. Bu
magnit maydon qabul-signal apparati o‘zagi orqali tutashib,
chulg‘amda e.y.k. hosil qiladi va uning ta’sirida lampa yonadi.
Chulg‘amlarni tekshirishda defektoskop navbatma-navbat aylana
bo‘yicha stator o‘zagi tishlariga o‘rnatiladi.
Òo‘g‘rilagich bloki diodining ishdan chiqishi, uning ichki zan-
jirining uzilishi. Òo‘g‘rilagich bloki
diodining ishdan chiqishi
katta tok kuchidan qizib ketish,
generator kuchlanishi ortib
ketishi va generator ishlab turgan paytda akkumulator batareya-
sini uzib qo‘yishdan sodir bo‘ladi. Òo‘g‘rilagich bloki bir xil (+
yoki –) shinalardan bir yoki bir necha diodlarning ishdan chi-
qishi generator quvvati kamayishiga olib keladi. Bir paytning
o‘zida ham «+», ham «–» shinalardan diodlarning ishdan chi-
qishi akkumulator batareyasining tutashuviga
olib kelishi bois
zaryad zanjirida katta tok kuchi o‘tib, natijada ko‘p hollarda «ku-
yish»ga yoki diod zanjirida uzilishga sabab bo‘ladi, bu holat sta-
tor bir fazasining uzilishi bilan teng.
Diodlarni uzilishga yoki qisqa tutashuvga tekshirish. 12 V li na-
zorat lampa yordamida yoki tester bilan to‘g‘ri va teskari yo‘na-
lishga o‘tkazuvchanligini aniqlash bilan amalga oshiriladi.
Nuqsonsiz diodda lampa faqat batareyaga ulangan bitta holatda
yonadi (2.30-rasm), uzilishda esa ikki holat ulanishida ham lampa
yonadi. Har qanday sxema bo‘yicha ulanganda lampa yonsa, diodda
qisqa tutashuv borligini bildiradi. Xuddi shunday usulda to‘g‘rilagich
bloki (–) shinkaga ulangan (2.31 va 2.32-rasmlar) va (+) shinkaga
ulangan (2.33 va 2.34-rasmlar) diodlarning har biri tekshiriladi.
2.29-rasm. ÏÄÎ-1
defektoskopi yordamida
stator chulg‘amlarini
o‘ramlararo tutashuvga
tekshirish.
49
Shunday qilib, diodning sozligi yoki nosozligi to‘g‘risida xu-
losa faqat 2 ta to‘g‘ri va teskari yo‘nalishda, diodning sozligi yoki
nosozligi natijalariga ko‘ra chiqariladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
