Avtomobil elektr jihozlariga qo‘yiladigan asosiy texnik talablar

Termokompensatsiya . Yuqorida, elektromagnitli rostlagichning asosiy tenglamasi (1.14 ifoda) tahlil qilinganda, rostlagich chulg‘ami qarshiligi ro ning temperaturaga bog‘liqligi hisobga olinmasdan, u sartli ravishda o‘zgarmas deb qabul qilingan edi. Lekin amalda, rostlagich ishlaganda chulg‘amning temperaturasi atrof muhit harorati va undan o‘tayotgan tok ta’sirida +80O C gacha ko‘tarilishi, qarshiligi ro esa 25-30 % ga ortishi mumkin. Natijada rostlagich chulg‘amidan o‘tayotgan tok qiymati kamayadi, o‘zak magnitlanishi susayadi va generatorning rostlanilayotgan kuchlanishi belgilangan qiymatdan oshib ketadi. Masalan,14V li generatorning kuchlanishi belgilangan qiymatdan 3,4-3,8 V ga; 28 V li generatorniki esa - 6,8-7,6 V gacha ortishi mumkin. Bu, akkumulatorlar batareyasining me’yoridan ortiq zaryadlanib, "qaynab" ketishiga, yoritish lampalar chug‘lanish tolalarining tezroq kuyishiga va boshqa noxush oqibatlarga olib kelishi mumkin.

Chulg‘am haroratining ortishini, rostlagich ishiga ta’sirini kamaytirish maqsadida rostlagich chulg‘amiga ketma-ket nixrom yoki konstantandan tayyorlangan qarshilik Rtk ulanadi. Bu materiallarning qarshiligi temperatura ta’sirida deyarli o‘zgarmaydi, shuning uchun rostlagich chulg‘ami zanjiridagi umumiy qarshilikning issiqlik ta’sirida ortishi bir necha bor kamayadi. Masalan, chulg‘am temperaturasi +80O C ko‘tarilganda RTK ulangan chulg‘am zanjirining qarshiligi, asosan mis chulg‘amning qizishi hisobiga 12,5 % ga ortadi. Demak generatorning rostlanilayotgan kuchlanishi ham taxminan 12,5% ga oshadi. Shunday qilib, termokompensatsiya qarshiligi - Rtk hisobiga, temperatura ta’siridan generator kuchlanishining ortishini qisman cheklash mumkin. Rostlagich chulg‘amining temperaturasi o‘zgarganda generator kuchlanishini mumkin qadar belgilangan qiymatda ushlab turish uchun Rtk qarshiligini ulash bilan birga, rostlagich yakorchasi termobimetall plastinaga (TBP) o‘rnashtiriladi. TBP - bir-biriga kavsharlangan ikkita plastinadan iborat bo‘lib, plastinalarning biri issiqlikdan kengayish koeffitsienti juda kichik bo‘lgan invar-36 dan (tarkibida 63% temir, 36% nikel va boshqa metallar bo‘lgan qotishma) va ikkinchisi issiqlikdan kengayish koeffitsienti yuqori bo‘lgan materialdan, masalan xrom-nikelli yoki molibden-nikelli po‘latlardan tayyorlanadi.