“avtomatlashtirishning texnik vositalari” fanidan leksiyalar kursi

3.3.
 
Mikroprotsessorli tizimning turlari 
Hozirgi vaqtda mikroprotsessor texnikasini qo‘llanilish doirasi nihoyatda keng, 
mikroprotsessorli tizimga qo‘yiladigan talablar ham turlichadir. Shuning uchun 
mikroprotsessorli tizimlarning ham quvvati, universalligi va tarkibi bilan 
farqlanuvchi bir necha turi shakllangan. Asosiy turlari quyidagilardan iborat: 
- 
mikrokontrollerlar
– mikroprotsessor tizimlarining eng soddasi bo‘lib, 
ularning barchasi yoki sxemaning ko‘pchilik qismlari bitta mikrosxema ko‘rinishida 
bajarilgan bo‘ladi; 
- 
kontrollerlar
- boshqaruvchi mikroprotsessorli tizimlar, alohida modul 
sifatida bajarilgan bo‘ladi; 
- 
mikrokompyuterlar
– tashqi qurilmalar bilan ulanish vositalari rivojlangan 
ancha quvvatli mikroprotsessorli tizimlar; 
- 
kompyuterlar
(shu jumladan shaxsiy kompyuterlar) – juda quvvatli va 
anchayin universal mikroprotsessorli tizimlar.
Bu turlar o‘rtasidan aniq chegara o‘tkazish ba’zi hollarda ancha murakkab. 
Mikroprotsessorlarning barcha turlarini tezligi doimiy ravishda oshib bormoqda, 
shunday hollar kam emaski , yangi mikrokontrollerning tezligi masalan, sagl eskirgan 
shaxsiy kompyuterning tezligidan tezroq boʻlib chiqmoqda. Lekin tubdan farq 
qiluvchi ko‘rsatkichlari baribir mavjud. 
Mikrokontrllerlar
universal qurilma bo‘lib, amalda har doim alohida qurilma 
sifatida ishlatilmaydi, balki ancha murakkab qurilmalar tarkibida qo‘llaniladi, shu 
jumladan kontrollerlar tarkibida ham. Mikrokontrollerning tizimli shinasi 
foydalanuvchidan mikrosxemaning ichiga yashirilgan. Mikrokontrollerga tashqi 
qurilmalarning ulanish imkoniyati chegaralangan. Mikrokontrollerdagi qurilmalar 
odatda bitta masalani yechish uchun mo‘ljallangan bo‘ladi. 
Kontrollerlar
odatda qandaydir alohida masalani yechishga yoki ularga yaqin 
masalalar guruhini yechish uchun yaratiladi. Ularning odatda qo‘shimcha 

---

33 
qurilmalarni 
ulashga 
imkoniyati 
yo‘q, 
masalan, katta sig‘imli xotirani, 
kiritish/chiqarish vositalarini. Ularning tizimli shinalari ko‘pincha foydalanuvchiga 
xizmat qila olmaydi. Kontroller tarkibi oddiy va maksimal tezlikka mo‘ljallab 
optimallashtirilgan. Ko‘pchilik holda bajariladigan dasturlar doimiy xotirada 
saqlanadi va o‘zgarmaydi. Konstruktiv jihatidan kotrollerlar bitta platali variantda 
ishlab chiqariladi.