"avtomatlashtirilgan ishlab chiqarish texnologiyasi"

USLUBIY KO’RSATMA 
 
 
 
 
 
 

---

137 
 
ANDIJON-2015 

---

138 

---

139 
LABORATRIYA № 1 
RDB DASTGOHLARINI TEXNOLOGIK JARAYoNLARGA SOZLASH 
VA BOSHQARISH 
Ishdan maqsad: 
RDB dastgohlarini texnologik jarayonlarga sozlash va 
boshqarishni o’rganish. 
 
Nazariy ma’lumotla 
Avtomatlashtirilgan loyixalash tizimlarni loyixalash uchun DT ishlab 
chiqish juda ko’p vaqt va muxandis me’nati sarflanadi va qimmatga tushadigan 
avtomatlashtirilgan 
loyixalash 
tizimlarni 
loyixalash 
qismi 
xisoblanadi. 
Avtomatlashtirilgan loyixalash tizimlarni samaradorligi va imkoniYAtlari ‘am ana 
shu ishlab chiqarilgan DT sifatiga bog’liq. 
Avtomatlashtirilgan loyixalash tizimlar DT iga tejamkorlik, foydalanishga 
qulaylilik, ishonchliligiga to’g’riligiga, unversallik, ochiqlik va tez qulash 
imkoniYAti (mobiligi) kabi talablar qo’yiladi. 
DT tejamkorligi sarf etiladigan xisoblash resurslari – mashina (protsessor) 
vaqti. Tm va operativ xotira Pm bilan baxolanadi. Ushbu Tm va Pm masalani 
katpolish va matematik taminot xissalariga bog’liq bo’ladi. Jumladan YAxshi 
tayyorlangan DT ‘am Tm va Pm ni ko’payishiga olib keladi. 
DT ni foydalanishga qulayligi, uni ishonchliligi, YAxshi problemami –
moslangan kirishdagi tilni va foydalanuvchi xatolarni diognostika qiluvchi vositalar 
borligiga bog’liq. 
DT ishonchliligi – berilgan funktsiYAlarni, berilgan sharoitda bajarish 
xususiYAti bo’lib, asosiy ko’rsatkichdasturni ishlatisho’da to’g’ri natijalarni olinish 
extimoliga bog’liqdir. 
DT to’g’riligi – ko’pincha matematik ta’minotni to’g’ri to’g’ri ishlab 
chiqilganiga bog’liq. 
DT unversalligi – uning qo’llanishiga qo’yiladigan cheklanishlarni 
xarakterlaydi. Bular sintez qilinayotgan strukturalarni tili va tashqi parametrlarni 
diapazoniga bog’liq bo’ladi. 
DT ochiqligi- ishlatish jarayonida unga o’zgartirishlar kiritish imkoniYAtlari 
bilan xarakterlanadi. 
DT mobilligi – ishlatiladigan EXM ni va bir kamandalar sistemasidan 
boshqasiga o’tkazishni osonligi bilan anqlanadi. 
5.2 Avtomatlashtirilgan loyixalash tizimlarni dasturiy ta’minoti umumsistemami, 
bazaviy va tadbiqiy ko’rinishga ega bo’ladi. 
 
Umumsistemami dasturiy ta’minot operatsion sistemasi EXM ni xar xil 
qo’llanishni ta’minlaydi va avtomatlashtirilgan loyixalash tizimlarni ta’sir qilmaydi. 
Bazaviy dasturiy ta’minot – ko’p loyixalash tashkilotlari foydalanishga 
mo’ljallangan. Avtomatlashtirilgan ish joylarni (AIJ) bilan birgalikda ishlab 
chiqariladi. 
Grafik 
redaktor, 
ma’lumotlar bazasi boshqaruv tizimillari, 
dialogmonitorlari bilan ta’minlangan avtomatlashtirilgan loyixalash tizimlarni quyi 

---

140 
tutimiga xizmatqiladigan dasturiy ta’minot bazaviy dasturiy ta’minotga misol bo’la 
oladi.
Tadbiqiy dasturiy ta’minot - xar xil loyixalash protseduralarini bajarishga 
mo’ljallangan tadbiqiy dasturlar paketi (TDP)dan iborat bo’ldai. 
Tipaviy loyixalash protseduralarni bajaruvchi avtomatlashtirilgan loyixalash 
tizimlarni dasturiy ta’minoti strukturasi 5.1.rasmda keltirilgan.