Avtomatikaning tеxnik vositalari

Raqam-analogli va analog-raqamli o’zgartkichlar

1. Raqam-analogli o’zgartirgichlar

Qishloq va suv xo’jaligi ishlab chiqarishini avtomatlashtirishda, oxirgi vaqtda zamon talabiga javob beradigan raqamli uskunalar keng qo’llanilmoqda. Ushbu uskunalarda raqamli hadni analog signaliga yoki aksincha analog signalini raqamli kodga o’zgartirish vazifasini RAU va ARU lar bajarishadi.
Raqam-analog o’zgartkichlari raqamli kod ko’rinishdagi signalni unga proporsional bo’lgan tok yoki kuchlanishga aylantirishda xizmat qiladi. Ular teleo’lchash tizimlaridagi raqam ko’rinishidagi axbarotni analog signalga o’zgartirib ushbu signalni maxsus asboblarga uzatadi, yoki raqamli EХM lar va analog elementlar orasida aloqani amalga oshiradi.
RAU larning ish prinsipi kirish raqam razryadlariga proporsional bo’lgan analog signallarni qo’shishcha asoslangan. RAU da analog chiqish signali U _chiq kirish raqam signali bilan quyidagicha bog’langan.

U_chiq=U_et.S (5.3)

bu yerda U_et — etalon kuchlanish
S — ma’lum miqdorda ikkilamchi razryadlardan iborat

S=a₁2^-1+a₂2^-2+... a_n2^-n (5.4)

bu yerda a₁ a₂ a_n- 1 yoki 0 qabul qiluvchi ikkilamchi razryadlarni koeffitsiyentlari, n — ikkilamchi razryadlarning umumiy soni. a_i=1 bo’lganda S ning qiymati 1 ga yaqinlashib undan 2^-n farq qiladi.
RAU ning ish prinsipini ko’rib chiqamiz (5.4-rasm).
Bu yerda razryad I₁,I₂ ... I_n toklari vazn rezistorlar yordamida tekshiriladi. Sxemadan ko’rinib turibdiki katta razryaddan kichik razryadga o’tgan sari tok miqdori 2 barobar kamayadi, chunki har bir katta razryadning rezistori keyingi kichik razryadning rezistorining qarshiligiga nisbatan 2 barobar katta.
Raqamli boshqarish sxema RBS — hisoblagich yoki rezistr bo’lib uning signallari ikkilamchi razryadlarga mos ravishda kontaktsiz kalitlarning SA₁, SA₂ ... Sa_n xolatlarini topshiradi shunda kalitlarning holati mos razryadlarning qiymatlariga bog’liq.
Kalitning har biri vazn rezistorini operatsion kuchaytirgichning inventori kirishi yoki nol shinasi bilan bog’lab turibdi.
Shunday qilib kuchaytirgichning kirishiga kirish signallari a_i=1 bo’lgan razryadlarning umumiy toki uzatiladi.
2U_et
I₀= ------- (a₁2^-1+a₂2^-2+ .... +a_n2ⁿ) (5.5)
R

5.4.-rasm. Raqam-analogli o’zgartirgich

a)-og’irlik rezistorlari bilan, b)-pog’onali tok topshirish zanjiri. Kuchaytirgich DA I₀ tokini U _chiq kuchlanishiga aylantirib beradi.
U_chiq= - I₀R_0c=U_et (a₁2^-1+a₂2^-2+ .... +a_n 2^-n) (5.6)
Bu yerda ko’rinib turibdiki ikkilamchi razryadlarni ma’lum sonida n U _chiq 2ⁿ diskret qiymatlarga, 0 – U _{chiq max} diapazoniga ega bo’lishi mumkin.

2.