Avtomatikaning tеxnik vositalari

Sarf datchiklari

Sarf datchiklarini qo’llashda turli xil fizikaviy prinsiplardan foydalaniladi. Uzluksiz oquvchan suyuqliklar va gazlarning sarfini aniqlashning eng ko’p tarqalgani drosselli qurilmalarda bosimning o’zgarishi bo’yicha o’lchash usuli hisoblanadi (2.20-rasm). Drosselli qurilmalar sifatida diafragmalar, sopla va Venturi trubkalari qo’llaniladi.
Drossel-diafragmali suyuqlik datchiklarida (2.20,a-rasm) unga o’rnatilgan trubkaning 1 ikkala tomonida 2 impulsli trubkalar joylashgan bo’ladi. Rezistor R suyuqlik bilan shuntlanadi, hamda bosim va tok o’zgarishini proporsionalligini ta’minlaydi. Ikkilamchi jihozdagi tok I u quyidagicha aniqlanadi:

Iu = a (P1 – P2) = a P. (2.18)

2.20-rasm. Sarf datchiklari:

1. 
   – drossel-diafragmali; b) – vertikal qanotli tezlik, v) – spiral-qanotchali
   

Bosim o’zgarishi ∆R (N/m ) va sarf Q (m /s) orsidagi bog’lanish quyidagi tenglik bilan ifodalanadi:

Q =αs S0·α·

(2.19)

Bu yerda:Sp-diafragma teshigi yuzasi,m²; αs – sarf koeffitsiyenti;
α-proporsionallik koeffitsiyenti; ∆P-bosim o’zgarishi N/m²; g-erkin tushish tezlanishi,m/s²; ή-muxitning zichligi,kg/m³;
Sarfni o’lchovchi tezlik datchiklari suv, suyuq yoqilg’i, gaz va boshqa moddalarni aniqlash schyotchiklarida qo’llanilib kelinmoqda.
Vertikal qanotli tezlik datchiklarida (2.20,b-rasm) ular orqali o’tadigan suyuqlik vertushkani 2 aylanishiga sababchi bo’ladi. Bunda oqim tezligiga propotsional bo’lgan aylanish chastotasi quyidagicha bo’ladi:

n = av = aQ/S, (2.20)

bu yerda a – proporsionallik koeffitsiyenti, ayl./min; v – suyuqlik tezligigi,m/s
Q – suyuqlik sarfi, m³/s;
S – datchikning ishchi yuzasi, m².

Spiral vertushkali datchiklar (2.20,v-rasm) suyuqlikni katta sarflarini aniqlashda ishlatiladi. Bunday turdagi datchiklar boshqa turdagi datchiklardan farqli o’laroq truboprovodlarning notekis joylarida ham ishlash qobiliyatiga ega. Spiral vertushkaning aylanish chastotasi n (ayl./s) sarfga Q (m /s) to’g’ri proporsional va qanot qadamiga l (m) teskari proporsional bo’ladi: