Avtomatikaning texnik vositalari (darslik) automatically € technical objects

6.2. Gidravlik    kuchayтirgichlar 
Gidravlik  kuchaytirgichlar  avtomatika  tizimlarida  keng  ishlatilmoqda. 
Ayniqsa,  zolotnik  bilan  boshqariladigan  porshenli  gidravlik  kuchaytirgichlar  eng 
ko‘p tarqalgan. Qishloq va suv xo‘jaligi ishlab chiqarishidagi avtomatika tizimlari-
da gidravlik kuchaytirgichlar  pnevmatik kuchaytirgichlarda nisbatan ko‘proq ish-
latiladi.  Ular  mobil  mashinalarning  avtomatika  tizimlarida  (o‘rnatma  agregatlarni 
boshqarish  uchun) va traktorlar hamda kombaylarni avtomatik xaydash (boshqarib 
borish) tizimlarida ishlatilmoqda. 
 
Zolotnik  bilan boshqariladigan porshenli gidravlik  kuchaytirgichning prin-
sipial sxemasi 6,9 a-rasmda ko‘rsatilgan (odatda porshenli nasoslar ishlatiladi).  
Ish  suyuqligi  yoki  temperaturali  qovushoqlik  koeffitsiyenti  kichik  bo‘lgan 
maxsus  suyuqliklarning  bosimini  hosil  qiladi  va  bu  bosimni  saqlaydi.    Bosim 
o‘tkazib  yuborish klapani bilan rostlanadi. Kuch silindri 4 ga birlashtirilgan kanal-
lar  neytral  vaziyatda  to‘liq  yopilgan  bo‘ladi.  Porshen  5  xarakatlanmaydi.  Agar 
zolotnik 3 ga yuqoriga yo‘nalgan kirish ta‘siri x berilsa, u holda zolotnik yuqoriga 
xarakatlanib, teshiklarni ochadi, shunda  kuch silindrining yuqori  bo‘shlig‘iga bos-
im  ostidagi  moy  kiradi, pastki  bushlik    esa  ayni    vaqtda  kaytarib tukish trubasiga 
tutashadi. Nasos 1 ishlab, bak 6 dagi moyni kuch silindri ichiga xaydagani uchun 
yuqori bushlikdagi bosim oshadi va porshen 5 pastga siljiydi. Porshenning xarakati 
tezligi - silindrga kelayotgan va undan ketayotgan moy miqdoriga bog‘lik, bu esa 
o‘z navbatida teshiklarning ochilish qiymatiga bog‘lik. 
Gidravlik  kuchaytirgichlarnig  statikaviy  xarakteristikasi  6,9  b-rasmda 
ko‘rsatilgan.  
 
6.9 -rasm. Zolotnikli gidravlik kuchaytirgichning sxemasi  
va uning statik tavsifnomasi. 

---

Хarakteristikada  quyidagi  zonalar  bor:  2a  ga  teng  nosezgirlar  zonasi.  Bu 
zonaning  paydo  bo‘lishiga  sabab  shuki, zolotnik belbog‘ining  kengligi  teshikning 
kengligidan  bir  oz  katta  -  to‘yinish  zonasi.  Bu  zona  zolotnik  teshiklarning  to‘liq 
ochilishiga mos bo‘ladi, shuning uchun porshening xarakatlanish tezligi bu yerda 
endi kattalasha olmaydi. Agar zolotnik siljiganda (6.9-rasm) topshiriqlar to‘liq och-
iladigan  holatga  (Х  max)  yeta  olmasa  va  nosezgirlik  zonasi  e‘tiborga  olinmasa, 
statik  xarakteristkasini  taxminan  chiziqli  deb  hisoblash  mumkin  (rasmda  punktir 
bilan ko‘rsatilgan).  
Gidrokuchaytirgichlar teskari aloqasiz va gidrotsilindr porshenning vaziyati 
bo‘yicha  bikr  teskari  aloqali  qilib  ishlab  chiqariladi.  Gidrokuchaytirgichlarning 
chiqishida  katta  quvvatlarni  olish  uchun  kaskadli  birlashtirish  usuli  qo‘llaniladi, 
shunda  birinchi  kuchaytirgichning  ijrochi  organi  navbatdagisining  rostlovchi  or-
ganiga  ta‘sir etadi. 
 
Gidrokuchaytirgichlarning  chiqish  quvvati  bir,  o‘n,  yuz  va  bundan  ortiq 
kilovattni  tashkil  etishi  mumkin,    kuchaytirish  koeffitsenti  juda  katta  (3.10.  --- 
3.10. ) bo‘lib, kuchaytirgichi juda  tezkor. 
 
                  6.3.   Oqim quvurchali gidravlik kuchaytirgichlari 
Ushbu  turdagi  kuchaytirgichning  sxemasi  6.10-rasmda  ko‘rsatilgan.  Mum-
dshtukdan 3 tezlik bilan  oqib chiqarilgan suyuqlikning bosimi  uning holati ney-
traldan o‘zgartirilganda 4 va 5 quvurchalarda o‘zgaruvchan bosimga aylantiriladi. 
Oqim  quvurchasi  2  olib  beruvchi  1  quvurga  ulangan.  Mumdshtukdan  oqib 
chiqayotgan  suyuqlik  quvurchalarni  birisiga  o‘tib  tezlikni  bosimga  aylantiriladi. 
Mumdushtukni  neytral  holatida  4  va  5  quvurchalardagi  bosim  teng  va  porshen  7 
xarakatlanmaydi.  Mumdshukni  holati  o‘zgarilishi  bilan  quvurchalarni  bittasida 
bosim oshib, ikkinchisidan kamayib ketadi. Buning natijasida porshen xarakatlanib 
ijro mexanizmni ishga tushiradi. 
 
6.10.-rasm. Oqim quvurchali gidravlik kuchaytirgichning sxemasi. 

---