Avtomatika va ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish

4-bob. Avtomatik liniyalarning ishonchliligi.

4.1 Ishonchlilik to’g’risida umumiy tushunchalar
Avtomat va avtomatik liniyalarning ishlash qobiliyati vaqt o’tishi bilan o’zgarib boradi. Buning asosiy sabablari quyidagidan iborat:

• 
  bir tomondan konstruktiv va texnologik, ishlovchi personalni kvalifikasiyasini oshirish, tutashuvchi detallarni kerakli o’lchamga keltirish;
  
• 
  boshqa tomondan esa eyilish, charchash natijasida mustahkamlikni yo’qotish, korroziya va boshqalar. Bu holatlarni oldini olib stabillovchi usullardan biri reja asosida o’z vaqtida ta’mirlash va ularga hizmat qilishdan iborat.
  

Shuning uchun, liniyalarni ishlatish davridagi ishonchlilik ko’rsatkichi o’zgaruvchan bo’ladi.
Loyihalanayotgan avtomat va avtomatik liniyalarni ishonchlilik holatini aniqlashda ularni stabil ishlash vaqti olinadi va olingan natijalar loyihalanayotgan mashinalarni ishonchliligini oldindan bashorat qilish imkonini beradi.
Lekin jihozlarni unumdorliligini va ishonchliligini oldindan bilish ularni ekspluatasiya qilishning birinchi davri uchun yetarli emas. Avtomat va avtomatik liniyalar o’zini butun ekspluatasiya davrida ishlab chiqarishda talab etilgan samaradorlikni, ishonchlilikni, mahsulotni sifatini ta’ninlashi zarur.
Shuning zarur avtomat va avtomatik liniyalarning har qanday bochqichida, ularning ish faoliyatini barcha holatida ishlab chiqarishning majburiyatini va talab etilgan sifatini bajarilishi talab etiladi. Demak, ishonchlilik nazariyasining asosiy vazifalaridan biri-vaqt birligida ishonchlilikni o’zgarish ko’rsatkichi tendensiyasini bashorat va taxlil qilishdan iborat.
Tizim va elementlarni uzoq vaqt o’ziga biriktirilgan vazifalarni bajarishi hodisasi, ularni eskirishi hamda eyilish jarayoni muqarrarligi asosiy faktorlardan hisoblanadi. Bu erda eyilish natijasida va detalni o’lchami, geometrik formasi, o’zgarishi va ularni birikmalari, mexaniq, fizik-ximyaviy o’zgarishi va boshqa holatlari tushuniladi.
Umuman olganda mashinalarni uzoq ishlash muddatini uch asosiy qismga bo’lish mumkin:

1. 
   O’zlashtirish va ishga tushirish davri. Bu davrda mashinalarni ishonchililigi, ularni konstruksiyasi va texnologiyasi kerakli darajada o’zlashtirilmaganligi, konstruktiv elementlardagi ayrim nosozliklar, hizmat ko’rsatuvchilarni klasifikasiyasini ortib borishi, texnologik me’yorlarni kerakli holatga keltirilishi, konstruktiv defektlarni yo’qotilishi, tizimni sozlash natijasida mashinalarni ishonchliligi ortib boradi.
   
2. 
   Me’yoriy ishlash davri. Mashinalarni konstruktiv ko’rsatkichlari ularni sifatli tayyorlanishi va yig’ilishi, ishlatilish darajasi va takomillashtirilishiga qarab ishlash davri me’yorlashadi. Ushbu davrda eyilish jarayonlarni, mashinalarni bikrligi, geometrik aniqligi, mexanizmlarni vibrasiyaga chidamliligi ko’zga tashlanadi.
   
3. 
   Eskirish davri