|
Ikkinchi tajriba.
Quruq holatdagi dielektrikning solishtirma hajmiy qarshiligini aniqlash:
Elektrodlar yordamida namunani A,V,S qisqichlarga ulanadi. A qisqichga 2 elektrod, V qisqichga 4 elektrod, S qisqichga 3 elektrod ulanadi.
Shunt soni n=10000 bo’ladi.
Kuchlanish 100 V
bo’yicha aniqlanadi.
Uchinchi tajriba.
Quruq holatdagi dielektrikning solishtirma yuzaviy qarshiligini aniqlash:
Elektrodlar yordamida namunani A,V,S qisqichlarga ulanadi. A qisqichga 3 elektrod, V qisqichga 4 elektrod, S qisqichga 2 elektrod ulanadi.
To’rtinchi tajriba.
Nam holatdagi dielektrikni solishtirma hajmiy qarshiligini aniqlash:
Beshinchi tajriba.
Nam holatdagi dielektrikning yuzaviy solishtirma qarshiligini aniqlash:
Bu tajriba xuddi 3-tajriba kabi bajariladi.
hisoblash ifodalari:
Solishtirma hajmiy qarshilikni hisoblash ifodasi.
2.Solishtirma yuzaviy qarshilikni hisoblash ifodasi.
Bu tajriba xuddi 2-tajriba kabi bajariladi.
Olingan natija va hisoblarni to’ldirish jadvali
T/s
|
Qiymatlar
|
Quruq holatda
|
Nam holatda
|
O’lcham
Cd
|
‘
|
‘s
|
‘
|
‘s
|
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
1
|
Kuchlanish - U, V
|
|
|
|
|
|
2
|
Shunt soni,n
|
|
|
|
|
|
3
|
Galvanometrning siljishi:
|
|
|
|
|
|
|
a1, mm
|
|
|
|
|
|
|
a2, mm
|
|
|
|
|
|
4
|
Ichki elektrod yuzi,S, m2
|
|
|
|
|
|
5
|
Ichki elektrod diametri, d, m
|
|
|
|
|
|
6
|
Namuna qalinligi, h, m
|
|
|
|
|
|
7
|
Himoya elektrod diametri, d2, m
|
|
|
|
|
|
8
|
Namunaviy qarshilik, R0,Om
|
|
|
|
|
|
9
|
ρ,Om·m
|
|
|
|
|
|
10
|
ρ,Om
|
|
|
|
|
|
11
|
Galvanometrning dinamik doimiysi Sd,
|
|
|
|
|
|
Hisobotga talablar.
Hisobot quyidagilardan tashkil topadi:
O’lchash zanjirining chizmasi.
O’lchash uslublari Haqida mahlumot.
Olingan natijalarni jadvalda keltirish.
Elektrodlar yordamida namuna chizmasi.
Sinov savollari
Galg’vanometrning dinamik doimiyligi deb nimaga aytiladi?
Nima uchun elektr o’tkazuvchanlikni o’zgarmas kuchlanish tahsirida aniqlanadi?
ρ – qiymat nima?
ρs – qiymat nima?
Nima uchun boshlangich holatda galg’vanometr nuri katta qiymatni ko’rsatib, keyin kamayadi?
Solishtirma hajmiy qarshilikni aniqlashda himoya elektrodining vazifasi nimadan iborat?
Solishtirma yuzaviy qarshilikni aniqlashda Himoya elektrodining vazifasi nimadan iborat?
SHunt soni nima?
Namunaviy va himoya qarshiligining vazifasi nimadan iborat?
Quruq va nam holatdagi dielektriklarda elektr o’tkazuvchanlik qanday bo’ladi?
Shu tajriba ishiga taalluqli misollar.
2 - Laboratoriya ishi
Qattiq dielektriklarda dielektrik singdiruvchanlikni va dielektrik energiya isrofini aniqlash.
Elektr maydonida joylashgan dielektrikning sifati uning qutblanish mobaynida aniqlanadigan dielektrik singdiruvchanligi qiymati bilan ifodalanadi. Har qanday dielektrikni ikki metall qoplama orasiga joylashtirib kondensator Hosil qilish mumkin.
Kondensatorning sig’imini va dielektrik qiymatini aniqlaydigan ifoda dielektrik singdiruvchanlik. Agar kondensator qoplamalariga kuchlanish bersak, u zaryadlanadi. Bu zaryad qiymati kuchlanish birligiga, kondensator o’lchamiga, qoplama yuzi va ular orasidagi masofaga bog’liq bo’ladi.
Agar dielektrikka elektr maydon tahsir ettirilsa, dielektrik asta- sekin qiziy boshlaydi, chunki tahsir etayotgan energiyaning bir qismi uning qizishiga sarf bo’ladi. Qizishga sarf bo’ladigan elektr quvvati dielektrikdagi isrof yoki dielektrikdagi energiya sochilishi deyiladi. Dielektrikdan ichki tok o’tishi natijasida undagi elektr energiyasining isrofi o’zgarmas va o’zgaruvchan kuchlanish tahsirida ro’y beradi.
O’zgarmas kuchlanish tahsirida dielektrikda davriy qutblanish kuzatilmaganligi sababli, dielektrikdagi energiya isrofi uning solishtirma Hajmiy va solishtirma yuzaviy qarshiligiga bog’liq bo’ladi. O’zgaruvchan kuchlanishda dielektrikda ichki toklardan tashqari qo’shimcha sabablar (qutblanish) vujudga kelib, undagi elektr energiyasi isrofi ortadi. Elektr maydonida joylashgan dielektrikda sarflanadigan quvvat miqdorini aniqlash uchun dielektrikdagi isrof burchagi δ yoki shu burchak tangensi tgδ dan foydalaniladi. Agar ikki metall qoplama orasiga dielektrik joylashtirib o’zgaruvchan kuchlanish tahsir ettirilsa, bunda dielektrikdan sig’im toki, absorbtsiya toki sekinasta sodir bo’ladigan qutblanish Hisobiga va dielektrik tarkibidagi erkin zaryadlar Hisobiga ichki toklar kuzatiladi. Yuqoridagi uchta tokni Hisobga olib, ekvivalent sxemani tasavvur qilish mumkin. O’zgaruvchan kuchlanish tahsirida ikki qoplama orasida dielektrik zanjirga ulansa, zanjirdan tok oqadi. Bu tok uchta tok yigindisidan iborat bo’lib:
Sig’im toki Ic bo’lib, energiya isrofi kuzatilmaydi.
Astasekin sodir bo’ladigan qutblanish Hisobiga absorbtsiya toki Iabs kuzatilib, energiya isrofi sodir bo’ladi.
Dielektrik tarkibidagi erkin zaryadlar Hisobiga ichki tok Iich kuzatiladi.
Bu 5-rasmda keltirilgan
Vektor diagrammadan ko’rinib turibdiki, aktiv quvvat parallelli sxema uchun: R = U2w Sr tgd , va ketma-ket sxema uchun: bu 6-rasmda keltirilgan.
Amaliyotda quvvat ikkala ifoda bo’yicha bir xil bo’lib, quyidagiga teng
Dielektrik solishtirma isrof quvvati quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi:
Yuqoridagi ifodalardan kelib chiqadiki, energiya isrofi tgd ga proportsional bo’lib, d - dielektrik isrof burchagi.
Parallel ulangan sxema uchun: Hamda ketma-ket ulangan sxema uchun:
" tgd " qiymati Har xil dielektriklar uchun katta oraliqda bo’ladi.
Dielektriklarning dielektrik energiya isrofini va dielektrik singdiruvchanligini aniqlash uchun ikkita elektroddan foydalanamiz. Quyidagi rasmda bu elektrodlar keltirilgan. 7-rasm.
1 – tashqi elektrod;
– tekshirilayotgan dielektrik;
3 – ustki elektrod;
4 – Himoya elektrodi
Dielektrik singdiruvchanlik e qiymati namuna sig’imidan olingan natijalar bo’yicha Hisoblanadi. Yuqorida ko’rsatilgan namuna sig’imi quyidagi ifodada aniqlanadi.
Sx =
Bunda, h - dielektrik qalinligi, sm;
S - ustki elektrod egallagan yuza.
Agarda d diametrli yumaloq elektrod qo’llansa, u Holda
E - quyidagi ifoda bo’yicha Hisoblanadi:
e=
tgd va e qiymatlarini o’lchashda elektrodlar dielektrik yuzasiga yaxshi jipslangan bo’lishi kerak, aks holda ular orasida Havo qatlami ionizatsiya jarayonini Hosil qilib, tgd qiymatining o’sishiga va e qiymatining kamayishiga sabab bo’ladi.
Olingan natijalar va hisoblar jadvali
Tekshirilayotgan material nomi
|
h
|
d
|
R3
|
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
