Автоматика асослари ва микропроцессор техникаси

ТХ+ 
МП 
Х+ 

---

 
59 
маълумотлари (улар командали сўзлар ѐки аломатлар деб ҳам аталади), маълумотлар 
узатиш билан бевосита боғлиқ бўлмаган ҳаракатларни амалга оширади, масалан 
қурилмани ишга тушириш, узиш-ажратишни таъқиқлаш ва б. Ташқи қурилмалардан 
узатиладиган бошқарувчи маълумотлар ҳолат сўзлари деб аталади; уларда аниқ 
аломатлар ҳақидаги ахборотлар ташкил топади, масалан қурилманинг маълумотни 
узатиш учун тайѐрлиги, алмашув жараѐнида хатолар мавжудлиги. Ҳолатлар одатда 
декодланган шаклда намоѐн бўлади – ҳар бир аломат учун бир бит.
КЧ операцияларида процессор мурожаат қиладиган битлар гуруҳидан иборат 
регистр КЧ портини ташкил этади. шунга кўра киритиш ва чиқаришни амалга 
ошириши мумкин бўлган ташқи қурилманинг умумий дастурий модели КЧнинг 
тўртта регистридан иборат бўлади: маълумотларнинг чиқариш регистри (чиқариш 
порти), маълумотларни киритиш регистри (киритиш порти), бошқариш регистри ва 
ҳолатлар регистри.
 
7,3-расм. Ташқи қурилманинг дастурий модели 
Регистрлар – бу процессорнинг ички хотираси бўлиб, махсус хотира 
ячейкалари қатори, шунингдек, МПнинг ички ахборот ташувчилари сифатида 
намоѐн бўлади. 
Регистр маълумотлар, сонлар ва командаларни вақтинчалик сақловчи қурилма 
бўлиб ҳисобланади ва арифметик, мантииқий ва ўтиш операцияларини 
енгиллаштириш мАқсадида қўлланилади. Регистрнинг асосий элементи битта 
иккилик рақамни (разрядни) сақлашга қодир триггер деб аталувчи электрон 
схемадан иборат бўлади. 
Регистр бошқаришнинг умумий тизимига белгиланган тартибда бир-бири 
билан боғланган триггерлар тўпламидан иборат бўлади. 
Бажариладиган операциялар тури билан фарқланадиган регистрларнинг бир 
қанча тури мавжуд. Бир қанча муҳим регистрлар ўз номига эга, масалан: 
1. Сумматор- ҳар бир операция бажарилишида иштирок этадиган АМҚ 
регистри, 
2. Команда счетчиги – бошқариш қурилмаси регистри ташкил этувчиси, 
навбатдаги бажариладиган команда адресига мос келувчи кетма-кет хотира 
ячейкасидан дастурларни автоматик танлаш учун хизмат қилади.
Тизимий интерфейс 
Кирувчи 
маълумотлар 
регистри 
Щолатлар 
регистри 
Чи=увчи 
маълумотлар 
регистри 
Бош=ариш 
регистри 

---

 
60 
3. Командалар регистри – командани бажариш учун зарур бўладиган команда 
кодини маълум вақт давомида сақлаш учун бошқариш қурилмаси регистри. Унинг 
разрядининг бир қисми операция кодини сақлаш учун, қолган қисми операндлар 
адреслари кодларини сақлаш учун ишлатилади.