Avtomatika asoslari va ishlab cнiqarisн jarayonlarini avtomatlasнtirisн

19.1-rasm. TG tipidagi issiqlik generatorining funktsional-texnologik (a), 
printsipial-elektr (б) sxemalari va vaqtinchalik ish diagrammasi (в). 
 
  Yoqilg‘i  yoqish  trubkasi  (3)  orqali  yoqish  uskuasiga  uzatiladi  va  yoqish 
ventilyatori  yordamida  havoga  sachratiladi.  Yoqilg‘i  trubkasini  ochish  va  yopish 
YA  elektromagnit  orqali  amalga  oshiriladi.  Yoqish  uskunasi  elektr  uchqunli 
elektrodlar (6) yordamida yoqiladi va bunda alanga borligini nazorat qilish uchun 
fotorezistor (4) xizmat qiladi. 

---

 
204 
Issiqlik generatorini boshqarish sxemasi  avtomatik qizdirish,  qo‘l  yordamida 
qizdirish va qo‘l yordamida shamollatish rejimlarini inobatga oladi. 
Avtomatik  ravishda  qizdirish  rejimida  SA1  va  SA2  universal  qayta 
qo‘shgichlar A holatiga qo‘yiladi (19.1-rasm, б va в). 
Shamollatish  natijasida  xonadagi  havo  haroratini  pasayishi  bilan  R  yarim 
o‘tkazgichli 
harorat 
rostlagichining 
kontaktlari 
qo‘shiladi 
va 
KT 
programmalashtirilgan vaqt rlesi va KV1 oraliq relesiga kuchlanish keladi, natijada 
KM1  elektr  ventilyatorining  magnitli  ishga  tushirgichi  zanjirdan  uziladi  va 
xonadagi shamollatish jarayoni to‘xtaydi. 
KT vaqt relesi qo‘shilgandan so‘ng 5 s o‘tib, uning KT:4 kontakti qo‘shiladi 
va  zanjirdagi  KT:3,  KT:4,  SA2,  KT:1  kontaktlari  va  SK3  harorat  datchigi  orqali 
KM2  magnitli  ishga  tushirgichiga  kuchlanish  keladi  va  natijada  M2  gorelka 
ventilyatorining  dvigateli  qo‘shilib,  yonish  kamerasida  havo  haydash  jarayoni 
boshlanadi. 
20...25  s  vaqt  o‘tgandan  keyin  KT:2  vaqt  relesining  kontaklari  qo‘shiladi  va 
TV  yuqori  kuchlanishli  yondirish  transformatori  va  YA  elektromagnitli  klapanga 
kuchlanish keladi. Yorug‘lik nuri ta’sirida BL fotorelening R qarshiligi kamayadi 
va  natijada  avval  KV3  oraliq  relesi  va  keyin  esa  KV2  oraliq  relesi  ishga  tushadi. 
KV2:2  va  KV2:3  kontaktlari  TV  yuqori  kuchlanishli  yondirish  transformatori  va 
KT vaqt relesini o‘chiradi. 
Yondirish  kamerasi  isitilgandan  keyin  SK2  va  SK1  harorat  datchiklarining 
kontaktlari  ketma-ketlikda  qo‘shila  boshlaydi.  KV1  oraliq  relesi  zanjirdan  uziladi 
va  ventilyatorning  KM1  magnitli  ishga  tushirgichi  qo‘shiladi,  natijada  xonaga 
issiqlik generatordan issiq havo oqimi kelishni boshlaydi. 
Agar  issiqlik  generatorini  ishga  tushishi  20...25  s  dan  ortib  ketsa,  u  holda 
KT:1 kontaktlar YA elektromagnitli ventilni o‘chiradi va yoqilg‘i uzatish jarayoni 
to‘xtaydi.  Keyin  KT:5  kontakti  orqali  HL4  sigal  lampasi  qo‘shiladi  va  KT:3 
qo‘shuvchi kontakti esa yoqish uskunasining M2 ventilyatorini o‘chiradi. Issiqlik 
generatorining  normal  ish  rejimida  alangani  qisqa  muddatli  o‘chib  qolish  holati 
kuzatilsa, u holda BL fotorelening KV3 relesi KT2 harorat datchigini o‘chiradi va 

---

 
205 
uning KT2:2 qo‘shuvchi kontakti TV yuqori kuchlanishli transformatorni qo‘shadi 
va yonish uchquni uzatiladi. Agar qorishma yonmasa, issiqlik generator KT1:1 va 
KT:3  kontaktlari  orqali  o‘chiriladi.  Uni  qayta  ishga  tushirish  qo‘l  rejimida  SA1 
rukoyatka  yordamida  avval  “O”  holatiga  va  keyin  esa  qaytadan  “A”  holatiga 
o‘rnatish  orqali  amalga  oshiriladi.  Bunda  KT  programmalashtirilgan  qurilma 
oldingi  holatiga  qaytadi.  Issiqlik  generatoridagi  havo  harorati  belgilangan 
qiymatidan  oshib  ketsa,  SK3  datchigining  kontaktlari  yopiladi  va  issiqlik 
generatorni zanjirdan uzadi. 
Issiqlik generatorida xona haroratini qo‘l rejimida boshqarishda SA1 va SA2 
qayta  qo‘shgichlar  “R”  holatiga  o‘rnatiladi.  Qo‘l  yordamida  shamollatish 
jarayonini boshqarishda esa S tumbleri yordamida amalga oshiriladi.