Avtomatika asoslari va ishlab cнiqarisн jarayonlarini avtomatlasнtirisн

 
 
 
 
 
1.1-jadval 
Avtomatika elementlarining strukturaviy belgilanish sxemalari 
 
 
№ 
 
Strukturaviy belgilanish sxemalari 
O‘zgartirish 
koeffitsienti 
 
Chetga chiqish 
 
1.       
 
X                       U    X           Z      U 
 
K = K1 
 
 
     δ=δ
і 
 
2. 
 
X                       U  Yn-1                       Un 
           N 
     K=P K
i 
          i=1 
    n 
δ=∑δ
1 
     i=1 
 
 
3. 
 
                         
                          To        
                      δ
1
                       Y 
                     
     
δ
2
 
 
 
 
K=K
1
+K
2
 
 
 
 
δ=δ
1
k
1
/(k
1
+k
2
)
+δ
2
/(k
1
+k
2
) 
 
 
4. 
 
 
 
           To 
                        
x                    Ypr                              Y       
                                    δ
1
    
 
                                                   
                                                    δ
2
     
 
K=K
1
/(1+K
1
*K
2
) 
 
 
 
 
δ=δ
1
/(1+K
1
+K
1K2)-
δ
2
/[1+1(K
1
+K
1
)] 
 
  
Izoh:   x - o‘lchanayotgan (kirish) ko‘rsatgichi;   u - o‘lchash 
o‘zgartirgichining chiqish signali.   z- qo‘shimcha energiya manbaisi. 
 
 
 
     U                        
         U                                       U 
 
 
 
 
 
 
 
                                 
К
1 
К
1 
К
1 
Кi
 
К
1 
К
2 
К
1
 
К
2 

---

 
10 
 
                                        X       
        X1 
X 
 
 
 
   X  
 
 
a)             
 
 
 
b)      
 
 
v) 
1.2.- rasm. Avtomatika elementlarining statik tavsifnomalari. 
a) - chiziqli  Ks= Kg= const;  b) - uzluksiz nochiziqli; Ks

Kg

 const.  
v)- nochiziq uzlukli Ks

Kq

 const. 
 
Avtomatika  elementining  yana  bir  muhim  tavsifnomasi  –  element    (kirish 
kattaligi o‘zgarishiga bog‘lik bo‘lmagan) chiqish kattaligining o‘zgarishidan hosil 
bo‘lgan  o‘zgartirish  xatosidir.  Bu  xatoga  sabab  atrof-muhit  haroratining, 
ta’minlash  kuchlanishining  o‘zgarishi  va  kabilar  bo‘lishi  mumkin.  Element 
tavsifnomalarining  o‘zgarishi  natijasida  paydo  bo‘ladigan  xato  nostabillik  deb 
ataladi. 
 
Ba’zi    elementlarning  chiqish  va  kirish  kattaliklari  o‘rtasida  ko‘p  qiymatli 
bog‘lanish mavjud. Bunga quruq ishqalanish, gisterezis va boshqalar sabab bo‘lishi 
mumkin.  Bunda  kattalikning  har  bir  kirish  qiymatiga  uning  bir  nechta  chiqish 
qiymatlari mos keladi. Sezgirlik chegarasining mavjudligi shu hodisa bilan bog‘liq. 
 
Kirish  kattaligining  element  chiqishidagi  signalini  sezilarli  darajada 
o‘zgartirish  qobiliyatiga  ega  bo‘lgan  qiymati  sezgirlik  chegarasi  deyiladi. 
Avtomatika  elementlari  mustahkamlik  bilan  ham  xarakterlanadi.  Elementlarning 
sanoat  ekspluatatsiyasida  o‘z  parametrlarini  yo‘l  qo‘yiladigan  chegarada  saqlash 
qobiliyatiga  mustahkamlik  deb  ataladi.  Mustahkamlik  elementni  loyihalash 
vaqtida  hisoblanadi  va  uni  ishlab  chiqarilgandan  so‘ng  ekspluatatsiya  jarayonida 
sinaladi.