Avtomatika asoslari va ishlab cнiqarisн jarayonlarini avtomatlasнtirisн

 
17.3-rasm  Paxtani uzatish rostlagichini ta’minot bloki 
 
 
 
 
 

---

 
176 
 
 
17.4-rasm  Paxtani uzatish rostlagichini boshqarish postining elektr 
printsipial sxemasi.  
 
17.3. Paxtani quritish jarayonini avtomatlashtirish 
 
Paxtaga dastlabki ishlov berish jarayoni tayyorlov punktiga keltirilgan nam 
paxtani  quritishdan  boshlanadi.  Paxtani  quritish  issiqlik  bilan  uni  tarkibiy 
qismlarini  suvsizlantirishdan  iborat  marakkab  amal  bo‘lib,  texnologik  jarayon  va 
ishlov  berish  tartibini  tanlashda  katta  mas’uliyat  talab  qiladi.  Quritishning  to‘g‘ri 
tashkil etilishi uni amalga oshirishga ketgan yoqilg‘i sarfini salmog‘ini kamaytirish 
bilan  birga paxtaning  saqlanishini,  dastlabki ishlov berish  jarayonida  olingan  tola 
va chigitning miqdori, sifatining yuqori bo‘lishini hamda paxta zavodlarida butun 
texnologik asbob-uskunalarining muvaffaqiyatli ishlashini ta’minlaydi. 

---

 
177 
Odatda,  terilgan  paxta  namligi  10-18%  ni  tashkil  etadi.  Bunday  namlikka 
ega  bo‘lgan  paxta  xom  ashyosini  uzoq  vaqt  saqlab  bo‘lmaydi,  chunki  3-4  kun 
o‘tgandan  keyin  uning  o‘z-o‘zidan  qizishi  boshlanadi  va  tola  hamda  chigit  sifati 
yomonlashadi.  Shuning  uchun  bunday  yuqori  namlikka  ega  bo‘lgan  paxta  xom 
ashyosi (bundan keyin paxta deb yuritiladi) ni paxta quritish mashinalarida tegishli 
namlikkacha quritiladi. Quritish mashinalari tuzilishi bo‘yicha aerofontonli, lentali, 
kamerali, shnekli, barabanli va boshqa turlarga bo‘linadi. Paxta sanoatida ko‘prok, 
namlikni  tortib  olish  bo‘yicha  yuqori  unumdorllikka  ega  bo‘lgan,  xar  xil 
konstruktsiyadagi  barabanli  quritgichlar  ishlatiladi.  Ularning  elektr  yuritmasi  va 
uni boshqarish soddaligi bilan boshqa turdoshlaridan ajralib turadi.  
Quritish  barabanidagi  xavo  haroratining  termo-qarshilik  yordamida 
avtomatik boshqarish sxemasi 17.5-rasmda keltirilgan.