Avtomatika asoslari va avtomatik rostlagichlar : Elektr ta'minoti : O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan

nazorat, mudofaa, rostlash va boshqarish. 
N a z o ra t qilish nazorat 
qiluvchi qurilm alarin in g taraqqiy etishiga k atta t a ’sir k o 'rsa ta d i. Ish-

---

A V TO M A TIK A A SOSLARI VA A V TO M A TIK R O ST L A G IC H L A R
lev berilayotgan detal o ‘lch am i va sifatini, h a ro ra tn i, b o sim n i, tok 
k u ch in i, m aterial rangini, ishlab chiqarilayotgan m ah su lo tn i va q a to r 
operatsiyalarni nazorat qilish kerak. N azo rat qilinuvchi obyektning 
bun d ay k o ‘p qirraliligi n az o rat qiluvchi vositalar tu rin i k o ‘paytirishga 
olib keldi. M exanik, elektrik, elektrolitik va h.k. q u rilm a la r m avjud. 
H o z ir elek tr va elektronli nazorat q urilm alari ko‘p tarqalgan.
P o d sh ip n ik ishlab chiqaruvchi zavodlar m illionlab p o ‘lat zold irlar 
ishlab chiqaradi. A gar q o i yordam ida sh u n ch a zo ld irn i sifati b o ‘yicha 
navlarga aj rat ishga, balki yillar sa rf b o i a r edi. H o z ir esa alo h id a n a ­
zorat qurilm asi y ordam ida b ir soatda b ir nech a m ing zold ir navlarga 
ajratib beriladi.
A vtom atik liniyada ishlov beriluvchi d etain in g eni, avtom atik 
tarz d a o 'lc h a n ib , yaroqli-yaroqsiz qilib konveyerdan ch iq arib ta sh - 
lanaveradi.
A vtom atik m u h o faza qilish nim a? Eng oddiy elek tr p robkani 
olaylik. K vartirada qisqa tutash u v hodisasi yuz b erg an d a probkadagi 
yupqa m is sim kuyadi va to k avtom atik tarz d a o ‘ch a d i, shu bilan 
y o n g ‘inn in g oldi olinadi.
Aqlli m uhofaza q urilm alari g en e rato r, k om pressor, nasos, val­
la rning h ad d a n tash q ari katta tezlikda aylanib ketishidan saqlaydi. 
H a q iq a ta n h am , 
avtomatikaning ikkinchi kasbi mudofaa qilish.
M udofaa qilish yo‘q b o ‘lsa b o rm i, zavodlar, elektrostansiyalar, tra n s ­
port ning h a m m a k o ‘rinishi, uylardagi liftlar, dvigatel va avtom atik 
q u rilm alar to ‘x tab qolgan b o ‘lu r edi.