|
I IV2
I W 2
F = a b 4 !— = a 1'yy
с
c
m a x
m in
yoki
c m i n
rO
^ =
X
= k < \
s r
4 »
O d a td a ,
kuchsiz
to k
relelarining
qaytish
koeffitsiyenti
^ = 0 , 3 - 0 , 5 b o 'lad i.
R ele k o n tak tlarn in g ulanish-uzilish tezligi va bu p aram etrlari
o 'z g a rtira olish im koniyatlari borligi k atta am aliy ah a m iy atg a ega.
116
A V T O M A T IK A A SO SLARI VA A V TO M A TIK R O S T L A G IC H L A R
— -
i ■■ ■— .-.и —
■■ .и1!
a s s s s M ^ —
a s s a = g a —
B sa a ss ssa —
B uni relening d in am ik tav sif grafigi g rasm asosida k o ‘rish m um kin.
Bu grafik rele elek tro m a g n it o 'ram asin in g differensial tenglam asi
U = R' + L —
ni yechish yo‘li bilan yoki tajriba y o ‘li bilan quriladi.
dt
T en g la m a n in g yechim i quyidagi k o 'rin ish d a bo'ladi:
U
- -
| = ^ (
1
~ е
T)
A
b u n d a , / = — g 'a lta k b a rq a ro r rejim idagi q iym ati yoki relening
R
ishlash (n o m in a l) toki;
T
= —- z a n jim in g vaqt doim iysi;
R
U H- r e le n in g n o m in al kuchlanishi;
R , X L
—elek tro m ag n it o 'ra m n in g aktiv va induktiv qarshiligi.
R elening b a rq a ro r ishlashi u c h u n u ning n o m in al to k i
l h
ishga
tushish to k i / , tA d a n a n c h a katta b o 'lish i kerak.
O d a td a ,
k.a
= — relening zaxira koeffitsiyenti deyiladi.
*ish
G 'a lta k n in g d in am ik tavsifi ten g lam asid an relening
ishlash
tezligini osh irish n in g ikki y o 'li borligini ko 'rish m um kin:
1) relening to k i
l h
qiy m atin i oshirish;
2) relening vaqt doim iysi T ni o 'zg artirish (kam aytirish).
R elen in g n o m in al toki qiy m atin i oshirish yoki u ning zaxira
a v to m atik an in g rivojlanishi tufayli relening konstruksiyasi tak o m il-
lashgan tu rlari yaratildi. R elelarning sezgirligi va ishonchligi o rtd i,
gabarit o 'lc h a m la ri va m assasi kam aydi. H ozirgi v aqtda yakorsiz rele-
lar keng q o 'llan ilm o q d a. U larning ishlash tezligi yakorli (q o ‘zg‘a-
luvchi p o 'la t o 'z a k li) relelarning ishlashi tezligidan b ir n ec h a o 'n
m arta kichikdir. Y akorli relening ishlashi u c h u n o 'n la b m illisekundlar
talab qilinsa, yakorsiz relelar m illisekunddan k am vaqt ich id a h am
ishlay oladi. B unday relelarning k o n tak tlari germ etik berkitilgan
b o 'la d i va u la r «gerkon» lar deb ataladi (23b-rasm ).
117
A V TO M A TIK A A SOSLA RI VA A V TO M A TIK R O S T L A G IC H L A R
G e rk o n k o n tak tlari (4) p erm alloydan tay y o rla n ad i va shisha
kolbacha (6) ichiga rasm da ko'rsatilg an d ek o ‘m atila d i. P erm alloyning
kolbadan chiquvchi to m o n i to k n i yaxshi o ‘tk azu v ch i m etallga pay-
vandlanadi. P erm alloy u chlarining kontak tlarin i yaxshilash va yem i-
rishini kam aytirish u c h u n p lastin k alam in g uch lari o ltin , k u m u sh yoki
radiy bilan q o p lan g an b o 'lad i.
K olba ich id a vakuum hosil qilingan yoki inert g az la r (argon yoki
azot) bilan to 'ld irilg a n b o 'lad i. G e rk o n elektrom agnit m aydonga
(g 'altak (1) ichiga) kiritilsa, p erm alloy plastinkalari bir-b irig a to rtilib ,
k o n tak tlam i ulashi m um kin.
G e rk o n k o n tak tlarin i u zib-ulashni b o shqarish, elek tro m a g n it
g'altagiga to k o 'tk a z ish -u la sh n i boshqarish elek tro m a g n it g 'altagiga
to k o 'tk a z ish — o 'tk az m a slik yoki to k y o 'n a lish in i o 'z g a rtirish bilan
am alga oshiriladi. Y akorli relelarning k o n tak tlari ulanib tu rish i u c h u n
u lam in g elek tro m ag n it o 'ra m id a n to k d oim o 'tib tu rish i kerak b o 'lsa,
yakorsiz relelarda b u n d ay em as. U larning k o n tak tlari ferrit yoki
p erm alloyidan yasaladi, u lan g an d an keyin elek tro m a g n it g 'altagida
to k b o 'lm a sa h a m perm alloyning m agnitlanib qolishi sababli uzilm ay
qolaveradi. B unday k o n tak tlarn i uzish u c h u n elek tro m a g n it g'altagiga
teskari qutb li to k im pulsini berish kerak.
H o z ir chiqarilayotgan plunjer tipidagi g erk o n la r shisha b allo n i-
ning hajm i 2 ,5 m m 3 d an oshm aydi. R elelarga q o 'y ilad ig an talab lar
k o'pligi va tu rli-tu m a n lig i rele tiplarining behisob ko 'p ay ish ig a sabab
b o 'ld i, m asalan, h o z ir chiqarilayotgan birgina o 'z g a rm a s to k rele
sining tip i 200 d an oshib ketdi. R P N tipidagi o 'z g a rm a s to k
relesining 800 ga yaqin tu ri bor. U la r b ir-b irlarid an qarshiligi, g 'a lta k
o 'ra m a la rin in g soni, kon tak t gruppalarining k o 'rin ish i va soni, ishlash
vaqti p aram etrlari h a m d a boshqalari b ilan farq qiladi.
Q u w a ti b o 'y ic h a , elektrom agnit relelar y u q o ri sezgirlikka ega
b o 'lg an 10 mVt li, sezgirligi n o rm al hisoblangan kuchsiz tokli 1—5 Vt
li relelarga b o 'lin a d i. K o n tak tlarn in g q u w a ti jih a tid a n k ichik q u w a tli
(50 Vt g acha) o 'z g arm as to k va 120 Vt li o 'z g a ru v c h a n to k relelari
m avjud.
R P tipidagi oraliq relelarining q u w a ti o 'z g a rm a s to k u c h u n 150
Vt va o 'z g a ru v c h a n to k u c h u n 500 Vt gacha b o 'la d i.
118
A V TO M A TIK A A SOSLARI VA A V TO M A TIK R O S T L A G IC H L A R
Do'stlaringiz bilan baham: |
