Avtomatik qayta ulagichlarrni ishlash printsipini tekshirish Ishning maqsadi

IV. Umumiy nazariy mahlumotlar
«Generator-dvigatel» (G-D) tizimi doimiy tezlikka ega bo’lgan agregat bo’lib, uch fazali qisqa tutashtirilgan rotorli asinxron dviga­tel (AD) va mustaqil qo’zg’atishli o’zgarmas tok generatoridan (G) iborat (16.1-rasm). Ikkala mashina umumiy fundamentda o’rnatilgan bo’lib, ularning vallari mufta yordamida mexanik birlashtirilgan. Generatorning qo’zg’atish cho’lg’ami ko’zg’atish toki I_k2 ni o’zgartirish imkonini beruvchi potentsiometr orqali o’zgarmas tok tarmog’iga ulangan. Tekshirilayotgan dvigatel (TD) deb ataladigan o’zgarmas tok dvigatelining yakor zanjiri generator, G ning yakor cho’lg’ami klemmalariga ulangan.
TD ning ko’zg’atish cho’lg’ami undagi qo’zg’atish toki I_k.m ni rostlash imkonini beradigan rostlovchi reostat orqali o’zgarmas tok tarmog’iga ulangan.
G - D tizimidagi TD nnng aylanish chastotasi
_(16.1)
(16.1) bunda Ye_g- generator EYuK, V; I_a- generator G va TD ning

16.1-rasm.«Generator-dvigatel» tizimidgi o’zgarmas tok elektr dvigatelining rostlanish xossalarini tekshirish uchun laboratoriya qurilmasining sxemasi

yakorlari zanjiridagi tok, A; r_a.g - G va TD yakorlari zanjirining qarshiligi, Om; K_v - doimiy koeffitsient; F_m - TD ning asosiy magnit maydoni, Vb

( 16.1) ifodadan kelib chiqadiki, G - D tizimida TD ning aylanish tezligi ikki usulda rostlanadi: generator EYuK Ye_g ni o’zgartirish va TD ni asosiy magnit okimi F_m ni (4_mni) o’zgartirish yuli bilan.
E_g EYuK ni TD yakoridagi nominal kuch-lanishga mos keluvchi Ye_g qiymatidan kamayish tomoniga o’zgartirishigina mumkin, natijada TD ning aylanish tezligi nominal qiymatidan kamayadi xolos. Qo’zg’atish toki I_k.m bo’lsa, faqat uning nominal qiymati I_k.m.nom dan kamaytirish tomoniga o’zgartirish mumkin. Natijada TD ning aylanish tezligi nominal tezlik p_nom dan oshadi.
SHunday kilib, G - D tizimida ishlovchi mustaqil qo’zg’atishli dvigatelning aylanish tezligini rostlashning ikki turi bor: nominal tezlikdan pastga (E_g ni o’zgartirish bilan) va nominaldan yuqoriga (I_k.m ni o’zgartirish bilan). Ye_g EYuK ni o’zgartirib aylanish chastotasini rostlashni karrasi taxminan D₁=n_nom/n_min=7:1 ga teng, qo’zg’atish toki I_k.m ni o’zgartirib tezlikni rostlash diapazoni D₁=n_maks/n_nom=2:1 ga teng. Ikkala usul bilan rostlashda umumiy rostlash diapazoni D=D₁*D₂= 7*2 = 14 teng.
TD «G-D» tizimida ishlatilganda yakor zanjirida reostat ulanmaydi, chunki «G-D» tizimida kuchlanish ohista oshirilib, yurgizish toklari ancha cheklanadi.
16.2-rasmda «G-D» tizimida TD ning mexanik tavsiflari keltirilgan (to’g’ri chiziqlar to’plami). Ordinata o’qiini p_o.t nuqtada (chegara aylanish tezligi) kesib o’tuvchi p =f(M) grafigi tabiiy mexanik tav-sifdir. Bu tavsif TD yakor zanjirida nominal kuchlanishda va nomi­nal qo’zg’atish toki I_k.mda olingan. CHegara aylanish tezligi


(16.2)
bunda Ye`_g – TD yakor zanjiridagi nominal kuchlanishiga mos keluvchi gene­rator EYuK i.
Tabiiy tavsifdan pastda joylashgan to’g’ri chiziqlar I_k.m.nom qo’zg’atish tokida, nominaldan kichik kuchlanishda (U_anom) olingan sunhiy mexanik tavsiflardir. Tabiiy tavsifdan yuqorida joylashgan to’g’ri chiziqlar U_a=U_nom da va nominaldan kichik qo’zg’atish tokida (I_k.mk.m.yunom) olingan sunhiy mexanik tavsiflardir. Bu sunhiy tavsiflar o’zaro parallel va to’g’ri chiziqlidir, chunki TDdagi va G dagi yakor reaktsiyalari o’zaro kompensatsiyalanadi. Bu parallellik faqat i_k.m ning kichik qiymatlarida buziladi.
Yuqorida yozilganlarni umumlashtirib, TD ning G-D tizimida ish-lashining afzalliklarini ko’rsatib o’tamiz: a) aylanish tezligini ro­stlash diapazoni katta; b) TD ni reostatsiz ohista yurgizish mumkin; v) energiyani qisman tarmoqda qaytarib, to’xtatish (tormozlash) mumkin; g) TD ni boshqarish dvigateli va generator qo’zg’atish zanjiri orqali bo’layotgani uchun rostlovchi apparatlar arzon va kichik o’lchamli bo’ladi. Tizimning kamchiliklari: a) tizimda elektr mashinalar soni ko’p bo’lgani uchun elektr yuritmasining narxi yuqori va o’lchamlari katta; tizimning hamma mashinalarning FIK lari ko’paytmasiga teng bo’lgan FIK si kichik
(16.3)
masalan, agar nominal yuklanishda bo’lsa, tizimning FIK ti bo’ladi. Agar TD ning yuklanish koeffitsienti nominaldan kichik bo’lsa, FIK yana ham kichikroq. bo’ladi;
v) mashinalarning (TD va G) yakor zanjirida ancha kuchlanish pa-sayishi va yakor reaktsiyasi tahsirida kichik tezliklarda TD turg’un ish-lamaydi.