Август 2020 10-қисм

Август 2020 10-қисм
Тошкент
цияси муайян фаолият турининг таркибий компонентларининг устунлигига қараб турли 
хил натижаларни беради. Масалан, мавзу таркибидаги ўзгариш, у ёки бу натижани олиш 
истаги (тез, фаол ҳаракат қилиш ёки асл расмга эга бщлиш қобилиятини ривожлантириш) 
ёки ўйин ёки тасвирий ҳаракатларда устунликни ўз ичига олади. Шундай қилиб, ўйин 
тасвирий фаолияти интеграциясининг икки тури мавжуд: «тасвирий ўйин» ва «ўйин тас
-
вири» [4].
Шундай қилиб, тасвирий фаолиятда болада барча англаш жараёнлари иштирок эта
-
ди, уларнинг асосида ижодий маҳсулотлар (расмлар) яратилади ва ўйинда унинг ижодий 
маҳсулотининг ижтимоийлашуви содир бўлади. Фақатгина расм чизиш эмас, балки уни 
тегишлича қўллаш ҳам муҳимдир. Тасвирий ўйин мактабгача тарбияланувчига ўз расм
-
ларини қувиб ўтиб уни янги расмни яратишга ундайди, шунда у бошқа расм ёрдамида 
кейинги сафар янги ўйинда ўйнаши мумкин. Тасвирий уйин ва ўйин тасвирида универсал 
қобилиятларнинг фаол ривожланиши майдони пайдо бўлади. Ушбу майдон барча билиш 
жараёнлари, мотивацион-эҳтиёжлар соҳаларини муваффақиятли қўллашга ёрдам беради.
Хулоса қилиб айтганда, интеграция жараёни иккита фаолият турларини бирлаштиришга 
ва янги сифат - тасвирий ўйин ва ўйин тасвирини олишга имкон беради. Тасвирий ўйин 
ва ўйин тасвири ўртасидаги фарқ мақсадга эришишда ётади.
Тасвирий ва ўйин фаолиятини интеграциялаш жараёнида бола муайян вақт бирлигидаги 
мақсадли равишда фақат битта фаолият билан шуғулланиши мумкин, иккинчиси эса бу 
вақтда фон бўлиб хизмат қилади ва битта фаолият бошқаси устидан ҳукмронлик қилади. 
Агар тасвир жараёни устун бўлса, унда ўйин тасвири ҳақида гапиришимиз мумкин. Бо
-
лалар фаолияти жараёнида - бу ўйин элементлари бўлган тасвирдир. Натижада расм, ми
-
ни-тасвир. Агар ўйин ҳаракатлари устун бўлса ва баъзи тасвирлар - тайёр ёки тўғридан-
тўғри бажариладиган тасвирлар - бунинг учун материал бўлиб хизмат қилса - бу тасвирий 
ўйиндир. Бу ерда ўйин натижаси - тезроқ, фаолроқ, аниқроқ.
Ушбу ўзига хос тадбирлар жараённи ташкил қилишда бир-биридан фарқ қилади. 
Ўйиннинг шинам вазияти туфайли болалар тасвирнинг асосий қонуниятларини осонгина 
ўзлаштирадилар. Ўйин болага ҳиссий фаровонлик беради, унинг интилишлари ва истакла
-
рини амалга оширишга имкон беради. Тасвирий ўйинда таълим жараёни яширинган, бу 
ерда фикрлаш, идрок этиш, хотира ва тасаввурнинг англаш жараёнлари фаол шаклланади. 
Тасвирий ўйин ва ўйин тасвири жараёнида сенсор тажрибаси тўпланади, болаларнинг тур
-
ли предметлар бўйича тасаввурлари ва билимлари яхшиланади. Ушбу ўйинларда болалар 
предметларнинг хусусиятларини ажратиш, ўхшашлик ва фарқларни таққослаш ва ўрнатиш 
қобилиятини ўзлаштирадилар. Ўйин тасвири болалардаги зўриқишни енгиллаштиради, 
«мен қила олмайман» ёки «мен уддалай олмайман» деган қўрқувдан фориғ қилади.
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати:
1. Лазарева М.В. Подготовка студентов высших учебных заведений к проведению инте
-
грированных занятий с детьми дошкольного возраста / М.В. Лазарева. -М.: МПГУ, 2001.-
184 с.
2. Степанова В.В. Психологические условия развития творчества у детей дошкольного 
возраста: Дис. ... канд. псих, наук: 19.00.13./ В.В.Степанова. - М., 2001. 164 с.
3. Философский энциклопедический словарь / редкол.: С.С. Аверинцев,
Э.А. Араб-Оглы, Л.Ф. Ильичев. - М.: Сов. Энциклопедия, 1989. - 815 с.
4. 
Шаехова 
Р.К. 
Педагогические 
условия 
развития 
творческих
способностей дошкольников в игровой деятельности: Дис. ... канд. пед. наук:
13.00.01. /Р.К. Шаехова. - Казань, 1999. - 153 с.

---

357