Август 2020 10-қисм

Август 2020 10-қисм
Тошкент
SINFDAN TASHQARI O‘QISH BURCHAGI ─ MUVAFFAQIYATLAR GAROVI
Yahyoyeva Gulasal Ravshanovna
Rishton tumani 26-maktab 
boshlang’ich sinf o‘qituvchisi
tel: [phone]
e-mail:[e-mail]
Annotatsiya: 
Maqolada boshlang’ich sinflarda sinfdan tashqari o‘qishni tashkil etish, sinfdan 
tashqari o‘qishning ahamiyati xususida fikrlar bayon etilgan
Kalit so‘zlar: 
boshlang’ich ta’lim, sinfdan tashqari o‘qish, savodxonlik, qiziqish, ta’lim 
mazmuni
Yoshlarning ma’naviyatini yuksaltirish va bo‘sh vaqtlarini mazmunli tashkil etish maqsadida 
prezidentimiz tomonidan “ Beshta muhim tashabbus ” ilgari surilgan bo‘lib, uning 4-tashabbusi 
yoshlar o‘rtasida kitobxonlikni keng targ’ib qilish bo‘yicha tizimli ishlarni tashkil etishga 
yo‘snaltirilgan. Yoshlarda bolalik chog’idan kitobga mehr uyg’sotish, mustaqil fikr va keng 
dunyoqarashni shakllantirish ularning hayot yo‘llarida mustahkam zamin bo‘ladi. Boshlang’ich 
sinflarda sinfdan tashqari o‘qishga kichik yoshdagi o‘quvchilarning ona tilini puxta o‘rganishga 
tayyorlashning ajralmas qismi, ta’lim jarayonida ularni axloqiy estetik tarbiyalashning muhim 
vositasi sifatida qaraladi. Sinfdan tashqari o‘qishning maqsadi kichik yoshdagi o‘quvchilarni bolalar 
adabiyoti va xalq og’zaki ijodining xilma-xil namunalari bilan tanishtirish, ularda kitobxonlik 
madaniyatini tarkib toptirishdir. Afsuski, sinfdan tashqari o‘qish darslarini hamma o‘qituvchilar 
ham to‘g’ri va samarali tashkil etishga muvaffaq bo‘lmaydi. O‘qish darslarida sinfdan tashqari 
o‘qish burchagini tashkil etish muvaffaqiyatlar garovidir.
Sinfdan tashqari o‘qish burchagini tashkil etishning asosiy maqsad va vazifalari yosh avlodni 
kitob va kitobxonlikka nisbatan havas uyg’otishdir. Bu maqsadni amalga oshirish uchun 
o‘qituvchi kitobxon o‘quvchilarga o‘qish uchun sharoitlar yaratib berishi lozim. Sinfdan tashqari 
o‘qish burchagi kitobxonlar uchun maxsus ajratib qo‘yilishi lozim. Bu burchakni turli ko‘rinishda 
jihozlash mumkin. Bu o‘qituvchining ijodkorligi va mahoratiga bog’liq. Lekin burchak qanday 
ko‘rinishda bo‘lishidan qat’iy nazar unda zarur kitoblar uchun tokchalar, rasm, rasm-topishmoqlar 
va boshqalar uchun doskalar bo‘lishi kerak. Sinfdan tashqari o‘qish burchagi taxminan quyidagicha 
bo‘lishi mumkin:
Doskaning yonida yoki sinf xonaning orqa tomonida devorga “Sinfdan tashqari o‘qish 
burchagi” yozilgan panno yoki zamonaviy dizayndagi shkafdan foydalanish mumkin. Unda 
o‘quvchilar tomonidan hafta davomida o‘qishlari kerak bo‘lgan kitoblar ro‘yxati beriladi. 
Ro‘yxatlar chiroyli yozuvda, turli rasm-u applikatsiyalar bilan mavzular bo‘yicha bezatilgan 
bo‘lsa yanada yaxshi natija beradi. Ro‘yxat oxirida bolalarga “Siz bu ro‘yxatni yana qaysi yangi 
kitoblar bilan to‘ldira olasiz?”, deb murojaat qilish mumkin. Bolalar ushbu mavzularga mos 
bo‘lgan kitoblarni qidirib topib, ularni panno yonidagi stolga yoki shkaf tokchalariga qo‘yishadi. 
O‘qituvchi yordamida ro‘yxatni to‘ldirishadi, ya’ni kitoblarni yig’ish tartibi, ularni almashtirish 
muddatlari o‘qituvchining nazorati ostida amalga oshiriladi. Ushbu ishni bajarishda ota-onalar 
ham faol ishtirok etsalar, nur ustiga a’lo nur bo‘ladi.O‘quvchilar o‘z qo‘llari bilan bu ishlarni 
bajargandan so‘ng qaysi kitoblar qaysi tokchalarda joylashganini bilishadi. O‘qituvchi har kuni 
kitobxonlik, kitob tutish, kitob olish qonuni va gigiyenasini o‘quvchilarga ta’kidlab tushuntirib 
boradi. Pannoga ikkita shaffof cho‘ntakchalar yasash mumkin. Ularning biriga keyingi mavzuga 
doir kitobchalarni, ikkinchisiga o‘qigan kitoblarining kartotekasini qo‘yishadi. Bu kartotekalarda 
o‘qigan kitoblari haqida ma’lumotlar, ya’ni kitob nomi, muallifi, nashriyot nomi, manzili, yili 
ko‘rsatib boriladi. Pannoning bo‘sh joylarini o‘quvchilar tomonidan chizgan suratlar bilan 
bezatish mumkin. Panno oldidagi stol yoki shkafdagi kitoblarni esa keyingi mashg’ulot mavzusiga 
taalluqli kitoblar bilan almashtirib turish zarurdir. Qolgan kitoblar esa taxlab qo‘yiladi.
O‘quvchilar xohlagan paytlarida ushbu kitoblarni mutolaa qilib, o‘qiganlari mazmuni 
yuzasidan hikoya qilishlari, suhbat va muhokama qilishlari mumkin.
O‘quvchilar tomonidan ishlangan rasmlar, yaratgan kitobchalaridan “kitob ijodkorlari” 
burchagi tashkil etish mumkin. Guruh faollarini sovg’alar bilan rag’batlantirish ularni sinfdan 
tashqari o‘qishga bo‘lgan qiziqishlarini orttiradi.

---

325