Август 2020 10-қисм
Тошкент
BOSHLANG’ICH SINFLARDA NUTQ FAOLIYATINI OSHIRISH
Qodirova Dilafruz Iminjonovna
Andijon shahar 13-umumta’lim
maktabi boshlang’ich sinf o’qituvchisi
+998(97) 580 35 07
Annotatsiya:
O’quvchilarni boshlang’ich sinflardan boshlab to’liq javob qaytarishga
odatlantirib borish kerak.Hikoya qahramonlari, ularning ism-familiyalari va faoliyatlarini
dastlabki paytdan boshlab aniq aytishga odatlantirilsa, buning tarbiyaviy ahamiyati kata
Kalit so’zlar:
interfaol, ongli, faoliyat, qat’iy, badiiy.
Boshlang’ich sinf o’quvchilarining nutq faoliyatini oshirish, adabiy estetik tafakkurni
kamol toptirish, mustaqil fikrlashga o’rgatishning muhim omilidir. O’quvchilarni
o’qishga o’rgatishning asosiy vazifalari quydagilardir:
-boshlang’ich malakalari(to’g’ri, tez, ongli va ifodali o’qish)ni takomillashtirish;
-bolalarni o’qigan asarlarini idrok eta bilishlari, ularda aks etgan voqea-hodisalar mazmunini
tushina olishlari va xulosalar chiqarishga tayyorlash;
-o’quvchilarni matn ustida ishashga o’rgatish;
-o’quvchilarning eslab qolish qobilyatlarini kengaytirish;
-o’quvchilar o’qigan ertak, hikoya qahramonlariga o’z xulosalarini bildirish;
-o’quvchilarni matn ustida ishlashga o’rgatish;
-o’quvchilarning atrof-muhit haqidagi bilimlarini boyitish.
Bu vazifalarni hammasi, albatta dasturda berilgan badiiy ilmiy- ommabop asarlar, xalq og’zaki
ijodi namunalari asosida amalga oshiriladi.
O’qish mashg’ulotlarini o’tkazish arayonida matn va kitob ustida ishlash o’quvchilarning
bog’lasnishli nutqini o’stirish, nutq madaniyatini rivojlantirishni nazarda tutadi. 1-sinfda
o’quvchilar matnni bo’g’inlab, so’ng sidirg’a o’qishni o’rganadilar. 2-sinfda o’quvchilada
so’zlarni butunicha sidirg’asiga o’qish malakasi shakillanadi.O’qishning to’g’ri va ifodali
bo’lishiga erishiladi, o’qish sur’ati tezlashadi. 3-sinfda so’zlarni butunicha sidirg’a o’qish
ko’nikmasi to’la shakillanadi.Bu esa o’quvchilarning ongli va ifodali o’qishga qo’yilgan
talablarini o’stirish imkonini beradi.O’quvchilar maqollardan, hikmatli so’z va iboralardan
foydalanishga, so’zlarni to’g’ri tanlashga, gap qurilishidagi so’zlardan to’g’ri foydalanishga
e’tibor berish kerak.4-sinfda o’quvchilar so’zlarni bo’g’inlamay, sidirg’a o’qishlari matnni
tez, to’g’ri, ongli o’qiy olishlari kerak.Bu sinfda bo’g’inlab o’qishga yo’l qo’ymaslik darkor.
O’quvchilarning to’g’ri o’qish bilan ongli o’qish orasida farqlar mavjud.Birinchidan , o’qishda
juda ko’p xato qiladigan va qiynalib o’qiydigan bolalar o’qiganlarini tushunmaydilar.Ayniqsa
1-2-sinflarda ko’pincha ana shunday holatni kuzatish mumkun.3-4-sinflarda esa o’quvchilarning
o’qiganlarini tushunishlari ancha oson bo’ladi. 1-2-sinflarda o’quvchilar taxminiy o’qish natijasida
xatoga yo’l qo’yadilar.Lekin o’qiganlari mazmunini umumiy holatda tushunadilar.Bu, albatta,
o’qishning ongliligiga ta’sir qiladi.O’qilgan asar mazmunini tushunish ovoz chiqarib to’g’ri
o’qishga ham bog’liq.2-dan, ayrim so’zlar ma’nosini tushunmaslik ham xato o’qishga sabab
bo’ladi.Ko’proq o’quvchilar murakkab so’zlarni, ko’proq undoshlardan iborat bo’lgan so’zlarni,
so’z birikmalarini, turli qo’shimchalar bilan kelgan bir xil so’zlarni o’qishda xato qiladilar
masalan (2-sinf o’qish kitobidan”Ajoyib bahs” hikoyasidagi sayrashayotganini, chayqalayotgan,
“Mehmon keldi”hikoyasidan kelganmishsiz, quchoqlashib)so’zlarini o’qishda xato qiladilar.
To’g’ri o’qish uchun gapdagi so’zlarning tushunarli bo’lishi muhim ahamiyatga ega o’quvchi
ma’nosiga tushungan so’zlarni to’g’ri o’qiydi. Tushunadigan so’zi boshqa so’z bilan bog’lanib
kelganida esa u so’z birikmasini xato o’qiydi.Ayrim hollarda oson va sodda so’zlarni ham xato
o’qishlari mumkim. Kuzatishlardan ma’lum bo’lishicha, 1-2-sinf o’quvchilari o’qiganlaridan
keyin”Kim haqida o’qidingiz?”degan savolga javob qaytarishda qiynaladilar.O’qiganlari tahlil
qilingandan keyin bu savolga to’g’ri javob qaytara oladilar.3-4-sinf o’quvchilari esa kim haqida
o’qiganlarini qiyinchiliksiz ayta oladilar. Ayrim o’quvchilar o’qiganlaridagi shaxslar ismini
unitib, “bolalar” yoki “qizlar”deb ataydilar.Ularga yo’llovchi qo’shimcha savollar berilsa,
o’qiganlarini eslab gapirib bera oladilar. O’quvchilarni boshlang’ich sinflardan boshlab to’liq
javob qaytarishga odatlantirib borish kerak.Hikoya qahramonlari, ularning ism-familiyalari va
288
Do'stlaringiz bilan baham: |