Август 2020 10-қисм

Август 2020 10-қисм
Тошкент
hamkorligida joylarda o‘tkazilayotgan seminarlar, tayyorlangan o‘quv-metodik qo‘llanmalar 
bo‘yicha ma’lumot berildi. O‘zbekistonning 2022-yilda PISA xalqaro tadqiqotlarida 
muvaffaqiyatli ishtirok etishi va o‘quvchilarning ta’lim sohasidagi yutuqlarini baholash bo‘yicha 
ushbu dastur reytingi bo‘yicha jahonning birinchi 30 ta ilg‘or mamlakati qatoriga kirishdek 
ambitsioz maqsadlar O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish 
konsepsiyasida belgilangani qayd etildi. Bundan ko’zlangan maqsad esa bugungu kunning 
dolzarb masalaridan biri hisoblangan ta’lim tizimini yanada zamonaviy shaklda tashkl etish, 
bunda rivojlangan davlatlar tajribalaridan foydalanish, dunyoning ta’lim sohasi taraqqiy etgan 
davlatlar bilan raqobat qila oladigan ta’lim tizimini shakllantirishdan iboratdir.
foydalanilgan adabiyotlar: 
1. http://uza.uz/uz/society/ta-lim-sifatini-baholashda-o-zbekiston-nega-pisa-tadqiqotlar -11-
01-2019
2. http://marifat.uz/marifat/ruknlar/umumii-urta-talim/2602.htm

---

105
Август 2020 10-қисм
Тошкент
BOSHLANG’ICH SINF O’QUVCHILARIGA TABIATSHUNOSLIK FANINI 
O’QITISHNING O’ZIGA XOS XUSUSIYATLARI
Kochqarova Gulchehra Nishonovna, o’qituvchi
Toshkent viloyati Ohangaron tumani 27-maktab
[e-mail]
Annotatsiya: 
Ushbu maqolada boshlang’ich sinf o’quvchilariga tabiatshunoslik fanini 
o’qitishning o’ziga xos xususiyatlari ko’rsatilgan
.
Kalit so’zlar: 
boshlang’ich sinf, tabiatshunoslik fani, tabiat va inson.
Tabiatni va unda yashaydigan jonzotlarni muhofaza qilish vatanni va o’zlikni asramoq demakdir. 
Inson va tabiat o’zaro munosabatlari bugungi kunda oldingi davrlarga nisbatan anchagina tartibga 
solingan bo’lsada, insoniyatning boshqa tabiat kompanentlariga ko’rsatayotgan ta’siri kamaygani yo’q. 
Shuning uchun tabiatshunoslik fani oldidagi eng dolzarb masala insonlarning tabiatga ko’rsatayotgan 
ta’siri natijasi qanday oqibatlarga olib kelayotganligini oldindan to’la tasavvur qilishdir. Buning uchun 
tabiatshunoslik dars shakllarini hozirgi zamon talablari asosida tashkil etish lozim.
Bolalarni tabiat bilan tanishtirishda metodlardan foydalanish juda katta samara beradi. Tabi
-
at bilan tanishtirsh asosan ekologik tarbiya bilan birgalikda olib boriladi. Insonni o’rab turgan 
tabiiy muhit va uning boyliklarini biladigan, undan tejamkorlik bilan foydalanadigan, saqlay-
digan, tabiat boyligiga, go’zalligiga go’zallik qo’shadigan, ijtimoiy va tabiiy qonunlarni bil-
adigan bilimdon shaxsni yetishtirish – bu ekologik tarbiyaning maqsadi hisoblanadi. Bolalarni 
tabiat bilan tanishtirshda ekologik tarbiya bilan bir qatorda og’zaki metodlardan foydalanish 
ham muhim rol o’ynaydi. Bunda tarbiyachining hikoyasidan, tabiat haqidagi badiiy kitoblarni 
o’qishdan, ta biatga doir suhbatdan foydalaniladi.
Ma’lumki, boshlang’ich sinflarda “Atrofimizdagi olam” (1-2-sinflarda) va “Tabiatshunoslik” 
(3-4-sinflarda) fanlari o’qitiladi. “Tabiatshunoslik” fani “Atrofimizdagi olam” fanining 
davomi bo’lib, o’zining mazmuni va metodlari bilan o’quvchilarni har tomonlama tarbiyalash 
imkoniyatlariga ega. “Tabiatshunoslik” fani yosh avlodni tabiatga to’g’ri munosabatda bo’lishga 
o’rgatadi: unga nisbatan muhabbatni tarbiyalaydi, tabiat chiroyini idrok etish uni qo’riqlash, 
asrash, in’omlaridan oqilona foydalanish, ana shu boyliklarni o’z qo’llari bilan yaratish va 
ko’paytirishga chorlaydi. Bolalarning atrofimizdagi olamni muntazam o’rganib borishlariga 
asoslanib, kichik yoshdagi o’quvchilarda tabiat to’g’risida, o’z joyi va barcha mamlakatlarning 
tabiiy boyliklari to’g’risida bir butun tasavvurni shakllantirish kerak. O’quvchilar Vatanimizning 
tabiiy boyliklaridan odamlar o’zlarining mehnat faoliyatlarida qanday foydalanayotganliklari 
bilan tanishishlari lozim. Bunda bolalarga odamlar mehnati tabiat atrof bilan chambarchas 
bog’liq ekanligini ko’rsatish g’oyat muhimdir. 
O’quvchilarni har tomonlama tarbiyalashning asosi ularda ilmiy dunyoqarashni shakllantirishdan 
iborat. Bu vazifani boshlang‘ich sinflarda amalga oshirishda tabiatshunoslik fani muhim 
rol o’ynaydi. Bu predmetni o ‘rganish kichik yoshdagi o‘quvchilarning shaxsiy tajribasini 
boyitadi, atrofimizdagi jonli va jonsiz tabiatda yuz berayotgan hodisa va jarayonlar to’g’risida 
bilimlar to‘plashga imkon beradi. Shuning uchun ham pedagogika oliy o’quv yurtlarining 
talabalari, ayniqsa, bo‘lajak boshlang‘ich sinf o’qituvchilari, pedagogik o’quv predmeti sifatida 
tabiatshunoslikni o’qitish fanining ilmiy-nazariy va amaliy yutuqlari bilan yaxshi tanish 
bo’lishlari kerak. Tabiatshunoslikning o‘qitish metodikasini yaxshi bilish boshlang‘ich maktab 
o’qituvchisiga bolalami o‘qitishni to‘g‘ri tashkil qilish, tabiatshunoslik darslariga qo’yiladigan 
asosiy talablar asosida dars tashkil qilish imkonini beradi.
Tabiat haqidagi bolalar kitobi tarbiyachilar uchun katta qiymatga egadir. U kuzatilayotgan joydan 
chetga olib chiqadi va shu orqali bolalarning tasavvurlarini kengaytiradi, bolani bevosita idrok 
etolmaydigan hodisalar bilan tanishtiradi. Tabiatshunoslik kitobi bo lalarda jonsiz tabiat hodisalarini 
ochib beradi, tabiatda mavjud bo’lgan aloqa va munosabatlarni aniqlashga yordam be radi.
foydalaniladigan adabiyotlar:
1. Nuriddinova M.I. Tabiatshunoslikni o’qitish metodikasi. Cho’lpon nomidagi nashriyot-
matbaa ijodiy uyi. Toshkent-2005.
2. 
авлиёкулов н. Замонавий ўкитиш технологиялари.-т., 2001.

---

106