Август 2020 10-қисм

Август 2020 10-қисм
Тошкент
BOSHLANG‘ICH SINF O‘QUVCHILARINING INTELLEKTUAL QOBILIYATLARINI 
RIVOJLANTIRISHNING PEDAGOGIK-PSIXOLOGIK JIHATLARI
Mirzahmedova Umida Qahhardjanovna
Toshkent shahar, Chilonzor tumani
131-maktabning boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi.
Tel: [phone]
[e-mail]
Annotasiya: 
Maqolada Respublikamizda ta]lim sohasi borasida olib borilayotgan islohatlar, 
shuningdek, boshlang’ich sinf o’quvchilfrining intellektual qobiliyatlarinin rivojlantirishda 
foydalaniladigan texnolagiyalar, IQ testlar va ularning afzalliklari yoritilgan.
Kalit so’zlar: 
Ta’lim tizimi, aqliy faoliyat, intelektual qobiliyat,
 
shaxsga yo‘naltirilgan 
yondashuv, aqliy rivojlanish.
O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Haraktlar strategiyasida “Uzluksiz 
ta’lim tizimini yanada takomillashtirish, sifatli ta’lim xizmatlari imkoniyatlarini oshirish, 
yosh avlodning ijodiy va intellektual salohiyatini qo‘llab-quvvatlash va ro‘yobga chiqarish”
1
kabi ustuvor vazifalar belgilanib, bu borada boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining intellektual 
qobiliyatlarini rivojlantirish amaliyotini tahlil qilish, mantiqiy fikrlash mezonlarini aniqlashtirish, 
o‘quvchilarning intellektual rivojlanishlari va o‘z qobiliyatlari va moyilliklariga muvofiq 
malakalarni egallash bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqish muhim ahamiyat kasb etadi. [1, 6-son, 
70-modda].
O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasida 
“…xalq ta’limi sohasiga zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va innovatsion 
loyihalarni joriy etish” xalq ta’limi tizimining asosiy maqsad va rivojlanish yo‘nalishlaridan biri 
etib belgilandi. (2, 2-b).
O‘quvchilarning aqliy faoliyatini, tafakkurini rivojlantirish uzluksiz ta’lim tizimi oldidagi 
shaxs tarbiyasi bilan bog‘liq muammolarni hal qilishning zarur shartlaridan biridir. Inson o‘z 
hatti-harakatlari, faoliyati davomida qay darajada mustaqil fikrli bo‘lsa, shu qadar tushunchasi 
keng, aql-idroki yuksak hisoblanadi. Aqliy rivojlanish nazariyasi mualliflari intellektual o‘quvlar 
shakllanishining quyidagi bosqichlarini ajratishadi:
1) o‘quvlarni qo‘llash tajribasini aniqlash bilan tavsiflanuvchi bosqich; 
2) tashxislash bosqichi, bunda o‘quvlarning shakllanganlik darajalari aniqlandi; 
3) motivatsiya bosqichi; 
4) uslubdan foydalanish algoritmini anglash bosqichi;
5) bevosita qo‘llash hamda boshqa predmetlar bilan taqqoslash bosqichi.
Umumta’lim maktablariga qadam qo‘ygan har bir o‘quvchilar dastlab uzluksiz ta’lim 
tizimining birinchi bosqichi bo‘lgan maktabgacha ta’lim muassasalarida ta’lim-tarbiya oladilar. 
Ularning maktabda o‘qitiladigan fanlarni to‘liq o‘zlashtira olishlari, a’lo baholarga o‘qishlarida 
maktabgacha ta’lim muassasasida olgan bilim, ko‘nikma va malakalari zamin bo‘lib xizmat 
qiladi. Demak, intellektual qobiliyatlarini rivojlantirish va tashxis qilish ishlarini maktabgacha 
ta’lim muassasalaridayoq qo‘llash biz kutgan natijani beradi. Maktabgacha yoshdagi bolalarning 
intellektual qobiliyatlarini rivojlantirish uchun quyidagicha Iq testlardan foydalanish tavsiya 
etiladi.
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining intelektual qobiliyatlarini rivojlantirishda quyidagi 
texnologiyalardan foydalanilsa maqsadga muvofiq bo‘ladi:
- muammoli ta’lim texnologiyalari (o‘quvchilarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish, 
unda o‘qituvchi tafakkurning rivojlanish qonuniyatlarini bilishga asoslanib, o‘quvchilarning 
fikrlash qobiliyati va bilish ehtiyojlarini shakllantirish bo‘yicha maqsadli ishlarni olib borish 
uchun maxsus pedagogik vositalardan foydalanadi);
- o‘yin texnologiyasi;
1
O‘zbekiston Rechpublikasi Prezidentining 2017 yil 7-fevraldagi “O‘zbekiston Respublikasini yanada 
rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategisi to‘g‘risida”gi Pf-4947 son farmoni //O‘zbekiston Respublikasi qonun 
xujjatlari to‘plami, 2017 yil., 6-son, 70-modda.

---

65