Autik bolalar uchun korreksion dastur tekshirdi: Ikromov O. Bajardi: Kuvatova M. Suyundikov Ibrohimjon 4 yoshda. Nazariy qism

Korreksion dasturning maqsadi
Autizm kasalligida erta aniqlash va ularga alohida erta parvarish qilish bolaning hayotga moslashishida ancha katta yordam beradi. Shuning uchun chet olimlari bolani 1-1,5 yoshlarda mustaqil ravishda test qilib ko‘rishni tavsiya qiladilar.
Korreksion dasturning vazifasi
Autizim kasalligini genetik kasallik deb hisoblashgan. Lekin so'nggi ma'lumotlarga ko'ra, autizm kasalligi atrof-muhitdagi zararli- kimyoviy moddalarning ko'payishidan kelib chiqmoqda. Ruhiy imkoniyati cheklangan insonlar bilan muloqotda uning nimalarni his qilishi, sizni, dunyoni qanday ko‘rishini bilish muhim. Ulardagi g‘ayriodatiy harakatlarga nima sabab bo‘lishini bilish uni tushunish va g‘amxo‘rlik qilishda birinchi qadam bo‘ladi.
Metodika va terapiyalar.
Nutqni shakllantirish va miya tuzilmalarini rivojlantirish.
Bola bilan ishlashning moslashish davri ko'pincha bir necha oyga cho'ziladi, shuning uchun talaba va nutq terapevti o'rtasidagi o'zaro munosabatlarni shakllantirish bola bilan rasmiy aloqa o'rnatilgandan keyin 2 yoki 3-darsda boshlanishi mumkin. Rasmiy ravishda o'rnatilgan aloqa, bolaning vaziyatning "xavfsizligini" his qilganligini va o'qituvchi bilan bir xonada bo'lishga tayyorligini nazarda tutadi. Bu vaqt ichida bolaning e'tiborini jalb qila oladigan vositalar aniqlanadi (taktil - qitiqlash, Su-Jok, tipratikan gilam, sensorli o'yinchoqlar, AKT va oziq-ovqat). Ulardan keyinroq sinfda rag'batlantirish uchun foydalaniladiganlar tanlanadi.
Uchinchi bosqich. "HA", "YO'Q" ishorasi va imo-ishoralari ustida ishlang. Autizmning og'ir shakllari bo'lgan bolalar tomonidan o'z-o'zidan "ha", "yo'q" va ishora imo-ishoralaridan foydalanish 7-8 yoshda paydo bo'lishi yoki umuman paydo bo'lmasligi mumkin, bu esa bu bolalar bilan muloqotni juda qiyinlashtiradi. Maxsus trening sizga ushbu imo-ishoralarni shakllantirish va ularni bolaning yaqinlari bilan kundalik muloqotiga kiritish imkonini beradi. Rasmlarni joylashtirdingizmi?" "Rasmlarni olib tashladingizmi?" va u boshini ijobiy ma'noda qimirlatib qo'yishga undadi. Agar bola buni o'z-o'zidan qilmasa, siz qo'lingizning kaftini boshining oksipital qismiga engil bosib turishingiz kerak. Imo-ishora paydo bo'lishi bilan, hatto qo'llar yordamida ham, biz "yo'q" imo-ishorasini kiritamiz. Avval biz bir xil savollardan foydalanamiz, lekin biz ularni vazifa tugaguniga qadar so'raymiz. Keyin javob sifatida "ha", "yo'q" imo-ishoralari qo'llaniladigan turli savollarga.
O'qishni o'rganish Biz o'qishni uchta yo'nalishda o'rgatamiz: Analitik-sintetik (harf-harf) o'qish;
bo'g'inlarni o'qish;
global o'qish.
Magnit harflar yordamida biz "Baliqchilar" o'yinini o'ynaymiz.Magnit yordamida bola "baliq tutadi", xatni chaqiradi.
Nutq terapiyasi.
1.Logopediya ishi oldidan moslashuv davri o'tkaziladi, bu davrda anamnestik ma'lumotlar o'rganiladi, nutq xaritasi tuziladi va bolaning erkin xatti-harakati nazorat qilinadi.
2. Bola bilan hissiy aloqa o'rnatish juda muhimdir. Siz juda faol bo'lolmaysiz, bolaga o'zaro munosabatda bo'lasiz va agar aloqaga erishilmasa, to'g'ridan-to'g'ri savollar bering.
3. Logopediya mashg'ulotlari olib boriladigan xonaga qo'yiladigan talablar: bolani chalg'itadigan narsalar bo'lmasligi kerak, bundan tashqari, xavfsizlik haqida eslash kerak, chunki ba'zi autistik bolalar impulsiv, bezovtalanishadi va ularda ba'zan epizodlar mavjud. tajovuzkorlik va o'z-o'zini tajovuzkorlik.
4. Nutq buzilishlarini tuzatish dasturi bola bilan ishlaydigan barcha mutaxassislar bilan birgalikda ishlab chiqilgan.
5. Har bir bola uchun oyna, logopediya problaridan foydalanish masalasini alohida hal qilish kerak.
6. Nutq rivojlanishini tuzatish bo'yicha nutq terapiyasi ishi izchil, sabr-toqatli va ba'zan juda uzoq davom etishi kerak. Siz bolaga hamma narsani birdaniga o'rgatishga urinmasligingiz kerak, birinchi navbatda unga eng qulay bo'lgan bitta mahoratga e'tibor qaratish, uni asta-sekin boshqa, tez-tez takrorlanadigan kundalik vaziyatlarda eng oddiy operatsiyalar bilan bog'lash yaxshiroqdir. To'g'ri ish bilan autizmli bolalar yaxshi natijalarga erishishlari mumkin. Har bir holatda natijalar boshqacha bo'ladi. Rivojlanish davrlari, xuddi sog'lom bolalarda bo'lgani kabi, regressiya bilan kuzatilishi mumkin. Dinamikani kuzatish uchun siz eng kichik yutuqlarni yozib olishingiz (yozishingiz) kerak. Otistik bolalar bilan ishlashda, boshqa hech kim kabi, izchillik, qat'iyatlilik, qat'iyatlilik va talabchanlik muhimdir. Albatta, bu ota-onalar uchun ham, mutaxassislar uchun ham juda qiyin, lekin shuni yodda tutish kerak: boladan to'g'ri xulq-atvorni, maqsadli faoliyatni izlash orqali biz tegishli stereotipni shakllantiramiz va unga o'zaro munosabatda bo'lish, o'rganish osonroq bo'ladi.

		1-hafta	2-hafta	3-hafta	4-hafta
1	Dushanba	10-15min	20min	30min	40min
2	Chorshanba	15min	20min	30min	45min
3	Juma	15min	25min	35min	50min

Korreksion qism.

Autizm diagnozi o‘rtacha 2,5-3 yoshlarda qo‘yiladi. Bu yoshga kelib bolada umumiy belgilar yuzaga kela boshlaydi, o‘z tengdoshlari rivojlanishda oldinga o‘tib ketadi. Bolaning qabul qilib olish, o‘rganish, moslashish xususiyatlari yo‘qoladi yoki sekinlashadi va uzoq vaqt talab qiladi. Autizm kasalligida erta h va ularga alohida erta parvarish qilish bolaning hayotga moslashishida ancha katta yordam beradi. Shuning uchun chet olimlari bolani 1-1,5 yoshlarda mustaqil ravishda test qilib ko‘rishni tavsiya qiladilar. Qobiliyatlarni aniqlash uchun quyidagi holatlarga ahamiyat berish kerak:
Bolaga ota-ona qo‘lida bo‘lish yoqadimi yo‘qmi, tizzada olib o‘tirilganda bolaning emotsiyasi, yig‘laganda yoki uxlashidan oldin ota-onaga ehtiyoj sezadimi yo‘qmi?;
Boshqa bolalarga qiziqishi bormi?;
O‘yinlar o‘ynashga ishtiyoqi bormi yoki yo‘qmi? (qo‘g‘irchoqlarni ovqatlantirish, ovqatlar pishirish, soldatchalar o‘ynash, mashina va shu kabilar);
Ko‘zlari bilan atrof olamni kuzatadimi yoki qo‘llaringiz harakatini kuzatadimi yo‘qmi?;
Bola ota-ona bilan o‘ynashni yoqtiradimi yo‘qmi?;
Barmoqlaringiz bilan ko‘rsatayotgan narsalarga qaraydimi yo‘qmi? (biror bir o‘yinchoq, hayvon shu kabilar).Barcha savollar bolaning atrof muhitga va odamlarga bo‘lgan qiziqishini aniqlashga qaratilgan. Agar 1,5 yoshgacha bo‘lgan bolalarda yuqoridagi savollardan ko‘pchiligi manfiy bo‘lsa, bolani mutaxassisga olib boorish kerak. Shuni unutmaslik kerakki, yuqoridagi reaksiyalar faqatgina autizm uchungina xos bo‘lmay, balki bolalarda eshitish qobiliyati yo‘qligi, e’tibor yetishmaslik sindromi va shizofreniyaga moyil bolalarda ham kuzatilishi mumkin. Sezuvchanlikning oshib ketishi ovoz, yorug‘likka bo‘lgan. Bundan tashqari qo‘rqitish, baqiriq, arg‘imchoq uchish kabi o‘yinlar paytida injiqliklar qilish; Gapirish qobiliyatining sustayishi, hatto mutizm holatigacha. Exolaliyalar, ya’ni so‘zlarni takrorlash, ota-onadan eshitgan iboralarni qayta-qayta aytib yurish yoki multfilmda eshitgan so‘zlarni doimo aytib yurish, bu Asperger sindromi deyiladi;Tanlab ovqat yeyish, ishtaha sustligi, uyquning yomonlashuvi; Buyruqlarni bajarmaslik, buyumlarni ko‘rsatsa qaramaslik, o‘zining ismiga e’tibor bermaslik; Belgilangan tartibga qat’iy rioya qilishi, ya’ni bir vaqtda uyg‘onishi, buyumlarni bir joyda saqlash, jismlar shakliga qarab saralash va shu kabilar Hozirgi kunda autizmni medikamentoz davolash usullari o‘ylab topilmagan. Lekin, uni oxirgi ma’lumotlarga qaraganda «Delfin ovozi» bilan davolash mumkin. Bundan tashqari, ota-onalar pedagog, psixiatr, psixolog, pediatr bilan hamkorlikda bemor bolalar bilan barvaqt shug‘ullansalar, ularning xatti-harakatlarini ijobiy tomonga yo‘naltirishlari mumkin. Davolash maqsadida ortda qolayotgan jihatlarni korreksiya qilish uchun barcha turdagi autist bolalarga mos keladigan quyidagi chora tadbirlar qo‘llash mumkin:

Gapirish qobiliyatini yaxshilash maqsadida logoped bilan mashg‘ulotlar olib boorish;

So‘zlashish uchun rasmli kartochkalardan foydalanish yoki planshet, kompyuterda so‘zlarni yozib o‘rgatish;
Bola bilan har xil o‘yinlar o‘ynash, bir sferada faqat bir mutaxassis bilan;
Medikamentoz davo faqatgina qo‘shimcha sifatida bolada kuchli agressiya bo‘lsagina buyuriladi.
Xulosa

Autizmga chalingan bemor bolalarni qanday bo‘lsa, shunday qabul qilish kerak. Kattalar buni o‘z vaqtida aniqlab, ularni qo‘llab-quvvatlashlari zarur. Autizm kasalligi homila ona qornidalik davridayoq uning bosh miyasi rivojlanishida ba’zi oqsillarning yetishmasligi sababli paydo bo‘lishi mumkin, degan tahminlar mavjud. Bu xastalikning irsiyat bilan bog‘liqligi hali to‘liq o‘rganilmagan. Amerikalik va fransiyalik olimlar guruhi bosh miya rivojlanishining ilk bosqichlarida hid sezishda ishtirok etadigan o‘zak hujayralarni o‘rganish zarur, degan xulosaga kelishdi. Chunki, burundan osonlik bilan olinadigan biopsiya surtmasi bu hujayralarni o‘rganishda bebaho usul hisoblanadi.Nutq terapiyasi ishi autistik bolalarga xos bo'lgan nutqni rivojlantirish xususiyatlarini aniqlashdan boshlanadi. Tegishli tuzatish eshitish e'tiborini, fonemik, nutqni eshitishni rivojlantirishga qaratilgan. Tovushlar o'rnatiladi, nafas olish va ovoz mashqlari kiritiladi. Muhim vazifa - so'z boyligini kengaytirish, rasmlardan gaplar tuzish qobiliyatini rivojlantirish, izchil matn ustida ishlash. Til rivojlanishining eng dastlabki bosqichi kattalar va bolaning o'zaro ta'siridir. Bu bosqich asosan ongsiz darajada imo-ishoralar, tabassumlar, mimikalar va ovozning yumshoq intonatsiyalari yordamida amalga oshiriladi. Bu birinchi tabassum va taqlid urinishlari til xususiyatlari va tilni o'rganish istagi uchun asos bo'ladi. Kattalar odatda bolalar bilan dastlabki muloqotini ovozning kuchliligi, so'zlarning aniq va sekin talaffuzi, suhbatda aniq tushunchalardan foydalanish, qisqa jumlalar, jumlalarni takrorlash va og'zaki nutq yordamida moslashtiradilar. bolaning harakatlaridan. Nutqning rivojlanishi uchun so'rish, yutish va tishlash reflekslarining normal rivojlanishi ham muhimdir. Kelajakda ular to'g'ri talaffuzni rivojlantirish uchun juda muhimdir. Bolaning og'iz, til va lablar mushaklarini o'rgatish uchun ish talab etiladi. Voyaga etganlar bolaning emish, yalash, puflash, til mashqlarini bajarish kabi harakatlarga taqlid qilishi yoki bajarishi mumkin bo'lgan o'yinlarni taklif qiladi.Autizmli har bir bola uchun uning imkoniyatlarini, shuningdek, uning kommunikativ qiziqishini hisobga olgan holda nutqni rivojlantirishni rag'batlantirish uchun individual dastur tuziladi. Har bir vazifa bolaning muloqot ehtiyojlariga mos keladi. Birinchi so'zlar bolaning istagini ifodalaydi, foydali va uning rivojlanish darajasiga mos keladi. Uslubiy usullar bolaning manfaatlarini hisobga olgan holda, unga maksimal zavq bag'ishlash uchun tanlanadi. Shunday qilib, ba'zi bolalar zavq bilan qo'shiq aytadilar, boshqalari ko'proq iroda bilan harakat qilishadi, boshqalari rasmlarga qiziqish bilan qarashadi. Kommunikativ nutq takrorlangan so‘z tushunilgandagina boshlanadi.