Reja: Kirish 1.Audit standartlari, mohiyati va mazmuni 2.Moliyaviy hisobotni tekshirish standartlari 3.Xulosa standartlar Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar
Kirish Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida korxonalar moliyaviy xo’jalik faoliyatini tekshirishni yanada takomillashtirish faoliyatida amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlarning muhim yo’nalishlaridan biri – auditga bo’lgan munosabatni tubdan o’zgartirish, har bir auditorning tashkilotdagi mehnatning sifati va samaradorligiga yarasha haq to’lashni ta’minlash mehnat munosabatlarini tubdan yangilash hamda mehnatni moddiy rag’batlantirish shu orqali sifatli tizimini takomillashtirishga katta e’tibor qaratilmoqda. Prezidentimiz Sh.M.Mirziyоyev ta’kidlaganidek, “Iqtisоdiyоtning barqarоr о‘sishi,birinchi navbatda, yetakchi sоhalar rivоjiga bevоsita bоgʻliqdir. Qaysi sоhada yuqоri qiymatga ega mahsulоt yaratilsa, biz ana shu sоhani birinchi navbatda qо‘llab-quvvatlaymiz. Shuning uchun iqtisоdiyоt rivоjiga jiddiy turtki beradigan sоhalarni rivоjlantirish strategiyasini ishlab chiqish va amalga оshirishimiz lоzim. Jahоn tajribasini puxta о‘rganib, xalqarо ekspertlarni jalb etgan hоlda, mоnetar siyоsatni takоmillashtirish va xolislikni ta’minlash kоntseptsiyasini ishlab chiqishimiz zarur. O‘tish davrida iqtisоdiyоt sоhasida statistik hisоbоtlarni tо‘g‘ri yuritish va davlatning iqtisоdiy salоhiyatini aniq bahоlash juda muhimdir.1” So’nggi yillarda iqtisodiyotda olib borilayotgan iqtisodiy islohotlarning ustuvor yo’nalishlaridan biri auditirlik korxonalari harakatini rivojlantirish bo’lib, bu jarayon tarmoqda band bo’lgan korxonalar munosabatlaridan samarali foydalanishdagi o’zgarishlarga sabab bo’ldi
1.Audit standartlari, mohiyati va mazmuni Standart, zarur sifat ko'rsatkichlarini belgilaydigan sohaning standart davlat yoki me'yoriy hujjatlari, ushbu turdagi mahsulotni qondirishi kerak. Standart standartlar auditorlarning kasbiy faoliyatini tartibga soladi va butun dunyo bo'ylab keng e'tirof etilmoqda, chunki moliyaviy hisobotlarning buxgalteriya hisobini yuritish va moliyaviy hisobotlarni shakllantirish uchun moliyaviy hisobotlarning e'tirof etishi va Shuningdek, audit natijalarini taqqoslash uchun yagona sifat mezonlarini o'rnating. Auditorlik faoliyatining bir xilligi audit amaliyotida qo'llaniladigan usullarning xilma-xilligini va taqqoslashning murakkabligi. Audit standartlari audit nazoratini amalga oshirishning yagona asosiy qoidalarini, auditning sifati va ishonchliligi uchun yagona talablarni belgilaydi. Audit standartlaridan foydalanish audit natijalarining ishonchliligi ta'minlanganligini ta'minlaydi. Audit standartlari asosida auditorlarni tayyorlash dasturlari, shuningdek auditorlik faoliyatiga jalb qilish huquqini o'tkazish uchun talabnoma tuziladi. Audit standartlari sifatli audit subaqasida dalillar uchun asos bo'lib, auditorlarning javobgarligini belgilaydi. Standartlar audit, auditorlik ma'ruzalari, audit metodologiyasi, audit metodologiyasi, shuningdek, ushbu kasb vakillari audit o'tkaziladigan shartlardan qat'i nazar, asosiy yondashuvni o'rnatadi. O'zining amaliyotida standartdan orqaga chekinishni tan oladigan auditor buning sababini tushuntirishga tayyor bo'lishi kerak. Standartlar tekshiruv va auditda muhim rol o'ynaydi, chunki ular: yuqori sifatli auditni ta'minlaydi; foydalanuvchilarga audit jarayonini tushunishga hissa qo'shing; kasbning ijtimoiy imidjini yarating; davlat tomonidan boshqaruvni yo'q qiling; auditorga mijoz bilan muzokaralarga yordam bering; auditorlik jarayonining individual elementlarini ulash. Audit standartlari sifatli audit subaqasida dalillar uchun asos bo'lib, auditorlarning javobgarligini belgilaydi. Standartlar audit, auditorlarning hisobotlari, auditorlarning hisobotlari, metodologiya va asosiy printsiplar, shuningdek, ushbu kasbning barcha vakillari auditning barcha vakillaridan qat'i nazar, asosiy qoidalarni belgilaydi o'tkazildi. Rossiya auditining standartlari xalqaro hisobchilar federatsiyasini ishlab chiqaradigan xalqaro audit standartlari (MSA) asosida ishlab chiqilgan. Umumiy shakldagi standartlar tizimi xalqaro standartlarga ega; Milliy standartlar; Interfavirma standartlari. Oxir oqibat, standartlar tizimining maqsadiga auditorlik xulosalarini o'tkazish va auditorlik xulosalarini ro'yxatga olish uchun yagona talablarni batafsil tartibga solish va tartibga solish orqali amalga oshiriladi. Standartlar tizimining qiymati shundaki: yuqori sifatli auditni ta'minlaydi; audit amaliyotiga yangi ilmiy yutuqlarga ko'maklashish; foydalanuvchilarga audit jarayonini tushunishga yordam beradi; auditorlik jarayonining individual elementlarining o'zaro bog'liqligini ta'minlaydi; kasbning ijtimoiy imidjini yaratadi.
Amerika Qo'shma Shtatlarida auditorlar Amerika institutining diplomli buxgalterlar jamiyati (AICPA), Aktsiyadorlik jamiyatlarida Buxgalteriya nazorat kengashi (PCAOB) va Xalqaro auditorlik va professional standartlar kengashi (IAASB) tomonidan chiqarilgan standartlar asosida faoliyat yuritadilar. Bu turli tashkilotlar tomonidan chop etilgan auditorlik standartlari umumiy maqsadga qaratilgan bo’lib, auditni sifatli tarzda amalga oshirishga xizmat qiladi. Auditorlik standartlari asosida auditorlar moliyaviy hisobot bo`yicha auditorlik xulosasini tuzish va taqdim etishda dastur sifatida foydalanib hamda kompleks audit doirasida mijozning moliyaviy hisobotlari bo`yicha ichki nazoratini baholaydi.
Audiorlik standartlari nafaqat kompaniylarning audit tekshriuvlarida, balki (barchasida) tashkiliy huquqiy tuzilishi, mulkchilik shaklidan qat`iy nazar barcha sub`ektlarga ham qo`llaniladi. Misol uchun, AQSH AJlari Qimmatli qog'ozlar va birja komissiyasi (SEC) tartibiga bo'ysunadi va PCAOB auditorlik standartlariga muvofiq audit amalga oshiriladi AJlari bo’lmagan tashkilotlar AICPA tomonidan tashkil etilgan umumiy qabul qilingan audit standartlari asosida audit o’tkazilishi lozim. Bundan tashqari, yuridik manzil bo`yicha eng muhimi qaysiki ochiq aktsiyadorlik jamiyatlarida (mavjud bo'lsa) audit qilinganda auditor PCAOB yoki AICPA yoki IAASB tomonidan ishlab chiqilgan standartlar asosida olib borishini aniqlashtirib olishi shart.
2004 yilda AICPAning Auditorlik standartlar kengashi (ASB) standartlar tushunarli bo'lishi uchun qayta loyihani boshladi. AICPAning standartlarni yangilash loyihasi, standartlarni o'qishni engillashtirish, tushunish va qo'llash uchun mo'ljallangan. Loyiha doirasida, ASB Auditning Xalqaro Standartlari (ISAs) bilan bir vaqtda ishladi. ASB uning standartlarini bir joyga jamlagan holda tushunarli formatda tayyorladi. Har bir standart bo`yicha quyidagi bo'limlar taqdim etiladi:
Standartning kirish izohi maqsadi va ko'lamini tushuntiradi.
Mavzuga doir talablardan maqsad belgilanadi.
Standartlardagi aloqador o’ziga hos ma’noli jumlalarning ta'riflari
Auditorning standartining maqsadiga yetishi uchun talablarni aniqlasitirish. Talablar "auditor qilishi kerak" yoki “auditor bajarishi shart” so’zlaridan foydalangan holda ifoda etiladi.
