Auditor sifatida faqat bir tashkilotning moliyaviy hisoboti auditni amalga oshirish mumkin, yoki tashkilot moliyaviy hisobotlari auditi va moliyaviy hisobotlarni ustidan ichki nazorat integratsiyasini amalga oshirish mumkin. Kompleks audit AQShda yirik aktsiyadorlik kompaniyalari uchun talab qilinib, uning asosiy tamoyillari har qanday moliyaviy hisobotlar auditi uchun amal qiladi. "Kompleks auditning ijobiy tomoni” amaliy auditda ko'rsatilishicha, moliyaviy hisobot auditi va ichki nazorat integratsiyasi auditda samaradorlikka olib keladi. Audit xulosasini shakllantirish jarayoni asosan moliyaviy hisobot auditi va kompleks audit uchun bir xil bo'ladi. Biroq, kompleks auditda auditor moliyaviy hisobot ustidan ichki nazorat tizimining samaradorligi fikrini beradi va moliyaviy hisobotlar bo`yicha xulosa berishda qo'shimcha audit ishini amalga oshiradi. Xususan, mijozning balans sanasidagi ichki nazorat tizimida jiddiy xatolik mavjud bo’lganda auditorning amalga oshiradigan ishi ortadi.
Audit xulosasini shakllantirish jarayonining muhim jihati mijozning ichki nazorat tizimi va moliyaviy hisobotlar bilan bog'liq majburiyatlari hisoblanadi. Bu munosabatlar rejalashtirish va audit o'tkazish uchun muhim ahamiyatga ega. Auditorlik xulosasini shakllantirish jarayoni quyidagi bosqichlardan iborat:
I bosqich. Mijoz jalb qilish qilish va uzluksizlikni ta’minlash uchun qaror qabul qilish
II bosqich. Riskni baholashni amalga oshirish
III bosqich. Ichki nazoratning samarali ishlashi bo’yicha dalil to`plash
IV bosqich. Hisob yozuvlari bo’yicha mohiyatan dalillar to’plash, axborotni ochib berish va tasdiqlash
V bosqich. Auditni yakunlash va auditorlik xulosasini tuzish.
Har bir bosqich doirasida auditor moliyaviy hisobot auditi yoki kompleks auditini amalga oshirishda turli amallarni bajaradi. 2-jadvalda ushbu amallar ko'rsatilgan. Ushbu amallar auditorlik kasbi, qonunchilik va professional javobgarlikka ta'sir qiladi. 2-jadvaldagi har bir amalni bajarishda, auditor sifatli professional faoliyat va axloqiy qarorlar qabul qilishni xoxlaydi.
Xulosa Xozirgi kunda audit tashkilotlari tоmоnidan tekshirilayotgan, aniqlayotgan taklif qilayotgan (ish va xizmat)lar shakllanishini tо‘g‘ri tashkil etish va ularning axloq qoidalariga to’gri kelishi bugungi kunning dalzarb vazifalaridan biriga aylandi. Tahkilotlarning maqsadi mustaqil uchinchi shaxs tomonidan korxonaning moliyaviy hisobotlarini to’gri tekshirishdan iborat. Ushbu ekspertiza bayonotlarni ob'ektiv baholash bo'lib, hisobotlar adolatli va amaldagi buxgalteriya hisobi tizimiga (masalan, GAAP yoki UFRS kabi) muvofiq taqdim etilganligi to'g'risida auditorlik xulosasini beradi. Ushbu fikr kreditorlar, kreditorlar va investorlar kabi foydalanuvchilar tomonidan moliyaviy hisobotlarning ishonchliligini sezilarli darajada oshiradi. Ushbu fikrga asoslanib, moliyaviy hisobot foydalanuvchilari biznesni kredit va moliyalashtirish bilan ta'minlash ehtimoli ko'proq bo'ladi, bu esa, ehtimol, korxona uchun kapital qiymatining pasayishiga olib kelishi mumkin. Yuqоridagilardan kelib chiqib, shuni aytish muminki, Biznes operatsiyalarida shaffoflikka erishish va javobgarlikni oshirish ,har bir tranzaksiya uchun audit natijalarigaega bo'lish amaliyotini ishlab chiqish va biznes qanday ishlashi va natijalarni berishi haqida mustaqil va adolatli fikrga ega bo'lishdir. Bundan tashqari moliyaviy hisobotning sifat darajasini aniqlash operatsiyalari bo'yicha 360 rejimida fikr-mulohazalarga ega bo’lishga sabab bo’ladi. Tarmoq uchun yangi va potentsial investorlarni yoki manfaatdor tomonlarni jalb qilish umumiy biznes samaradorligini oshirish va ichki manfaatdor tomonlar o'rtasida ishonch munosabatlarini o'rnatilishiga olib keladi. Korxonalarning huquqiy,axloqiy, me'yoriy va muvofiqlik talablariga javob berishi, moliyaviy va moliyaviy bo'lmagan barcha muhim ma'lumotlarni mustaqil va xolis tekshirishni o'z ichiga oladi bu auditning asosiy maqsadidir. Ular rahbariyat tomonidan bildirilgan narsalarga mos kelishiga ishonch hosil qiladi. Bu juda ilmiy va biznes bilan shug'ullanadigan manfaatdor tomonlarning muvofiqlik talablariga muvofiq talab qilinishi mumkin.
