Atrofimizni ajoyib va rang-barang muhit qurshab oigan. Bu shunday muhitki, unda bizga ma’lum bo'lgan hodisalar o‘z


Dubniy ( 105 Db) Siborgiy



Download 0,95 Mb.
Pdf ko'rish
bet24/68
Sana23.06.2021
Hajmi0,95 Mb.
#99077
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   68
Bog'liq
buyik olimlar ishlari

Dubniy (

105


Db)

Siborgiy (

106


Sg)

Boriy  (

107


Bh)

Xassiy  (l

08

Hs)



Meytneriy  (l

09

Mt)



Darmshtadtiy (

1

 l



0

Ds)


Rentgeniy  (lu Rg)

Ununbiy (ll

2

Uub)



Ununtriy (ll

3

Uut)



Ununkvadiy (' l

4

Uuq)



Ununpentiy (

115


Uup)

Unungeksiy  (ll

6

Uuh)



Ununseptiy  (ll

7

Uus)



Ununoktiy (ll

8

Uut)



«Pi» SARGUZASHTI

Ma’lumki,  har  bir  kishi  hayotga  qadam  qo‘yishidan 

boshlab doira yoki doira boiaklaridan tashkil topgan jismlarga 

juda ko‘p marta duch keladi. 

0

‘rta ma’lumotli  har qanday 



odam istalgan aylana uzunligining o‘z diametri uzunligiga 

nisbati o‘zgarmas sondan iborat ekanligini ham yaxshi biladi. 

Bu  o‘zgarmas  son  matematikada  taxminan  XVII  asrlarda 

yunoncha «71» («pi») harfi bilan belgilangan. Bu belgi yunon­

cha «periferiya» -  «aylana»  degan  so‘zning bosh harfidan 

olingan bo'lib, hisob-kitoblarda taxminan 3,14 ga teng deb 

olinadi.  Matematika  tarixida  bu  songa  aniqlik  kiritish 

maqsadida  ko'plab  olimlar  uzoq  asrlar  davomida  bosh 

qotirishgan. Quyida shu izlanishlaming ba’zilari haqida fikr 

yuritmoqchimiz.



n soni qiymatining kelib chiqish tarixi uzoq o'tmishga 

borib  taqaladi.  Binobarin,  u  qachon  va  qay  tarzda  kelib 

chiqqani  to‘g‘risida  qat’iy  fikr  bildirish  mushkul,  albatta. 

Shunga qaramay, kishilik jamiyati yozuv paydo boiishidan 

avvalroq n soniga duch kelgan deb o'ylash mumkin. Uning



qiymati  to‘g‘risidagi  maiumotlar  avloddan  avlodga  o‘tib 

kelgan.  Matematikada  1, 2, 3, 4, 5,...  natural  sonlar paydo 

bo'lgandan  keyin  doira  yuzasi,  aylana  uzunligi  kabi 

kattaliklami hisoblash uchun n o‘miga 3 soni qabul qilingan. 

Natural sonlar qatoriga kasr sonlar kelib qo'shilgandan keyin 

esa  n  o‘mida  3  emas,  balki  3  dan  kattaroq  qandaydir  son 

kerakligi  sezila  borgan.  Shu  tariqa,  bu  sonni  yana  ham 

aniqlashga qiziqish tobora ortavergan.

Matematika tarixidan ma’lumki, n sonining bir yoki ikki 

xona aniqlikdagi qiymati miloddan oldinroq maium boigan. 

Masalan,  n  ning  qiymatini  topish  uchun  Arximed  har  xil 

diametrli  aylanalar  ichida  va  tashqarisida  96  burchakli 

muntazam ko'pburchaklar chizish yoii bilan mazkur qiymat 

3,140 va 3,142 sonlar oralig‘ida ekanligini isbotladi.  Ba’zi 

manbalarga qaraganda,  n  sonining  qiymati Arximedgacha 

ham  ma’lum  bo‘lgan.  Masalan,  qadimgi  Misrda  u  3,16, 

Bobilda esa 3,125 deb olingan.

Bulardan tashqari, miloddan oldingi va keyingi davrlarda 

yashagan  qadimgi  xitoy  matematiklari  ham  n  sonining 

qiym atini  aniqlash  uchun  turli  xildagi  kasrlardan 

foydalanishgan. Masalan,  Lyu Qi (miloddan oldingi  asr) 

3927/1250  =  3,1416,  Chjan  Xen  (I  va  II  asrlar) 

730/232 = 3,14655517, Van Fan (ID asr) 142/45 = 3,155555, 


Download 0,95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   68




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish