|
Muloqotning perseptiv tomoni. Muloqot jarayonida od amlar birbirlari bilan ma’lumotlar almashib, o’zaro ta’sir k o’rsatibgina qolmay, balki birbirlarini to’g’riroq va aniqroq a nglashga, tushunishga va idrok qilishga harakat qiladilar. Bu tomon shaxsiy idrok va tushunish muammosi bilan bog’li qdir. Birgalikdagi faoliyat jarayonida shaxslarniig bir-
birlarini to’g’ri tushunishlari na aniq idrok qilishlari muloqotni ng samarali bo’lishini ta’minlaydi.
Umumiy psixologiyaning predmeti, vazifalari
Umumiy psixologiya fanining predmeti va vazifalari Psixologiya fanining predmeti. Har bir fan boshqa fanlardan o‘z predmeti bilan farq qiladi. Boshqa fanlardan farqli ravishda, psixologi-ya fanining predmeti, u bahs yurituvchi hodisalarning o‘ziga xos xususiyatlarini aniqlash va tushunish qiyinroq. Buning sababi psixik hodisalarning o‘zgaruvchanligi, odamni qurshab turgan tashqi olamdagi hodisalardan farq qilishida. Psixologiyaning predmeti psixika deb atalmish turli hodisalar (idrok, xotira, tafakkur, iroda va huquq) bo‘lib, ular voqelikdagi haqiqiy hodisa va fanlarga qarama-qarshi qo‘yib kelingan. Psixologiyaning predmeti bo‘lgan munosabat uning nomida aks ettirilgan. «Psixologiya» so‘zi ikki (grekcha so‘z
«psyuxe» «jon, ruh», «logos» «ta’limot») birikmasidan iborat
bo‘lib, «ruh, jon» haqidagi ta’limot degan ma’noni anglatadi.
Psixik hodisalarning barchasi «psixika», «odam psixi-kasi»,
«kishining ichki dunyosi», «ruhiy hayoti» kabi nomlar bilan ataladi.
Temperament haqida tushuncha, temperament tiplari, klassik nazariyalari, xususiyatlari.
odamlar xulq-atvor va faoliyat motivlari nisbatan teng bo’lganda, bir xil tashqi ta’sir etganda, bir biridan ta’sirchanligiga va ko’rsatayotgan energiyasiga ko’ra sezilarli darajada farq qiladilar. Jumladan, bir xil kishi sekinlikni, boshqasi shoshilishni yoqtiradi, bir xil odamlarga hissiyotlarning tez o’yg’onishi xos bo’lsa, boshqasiga esa sovuqqonlik xosdir, boshqa birovni keskin imo-ishoralar, ma’noli mimika, boshqasining
harakatlarida og’ir-bosiqlik, yuzining juda ham kam harakat qilishi ajratib turadi. Kishining harakatlardagi o’zgarishi tabiiy ravishda ko’pincha tarbiyalangan
ustanovkalar (ko’rsatmalar) va odatga, vaziyatning talabiga va shu kabilarga bog’liq bo’ladi. Ammo SO’Z yuritilayotgan individual farqlar o’zlarining tug’ma
asosiga ega bo’lishi shubhasizdir. Bu shu narsa bilan tasdiqlanadiki, bunday farqlar bolaligidayoq ma’lum bo’la boshlaydi, xulq-atvorning va faoliyatning turli sohalarida ko’rinadi va alohida barqarorligi bilan ajralib turadi.
Individga xos dinamik fazilatlar o’zaro ichki bog’lanishga ega bo’lib, o’ziga xos tuzilishni tashkil etadi.
Temperamentning xususiyatlari psixikaning individual
xususiyatlaridan bo’lib, inson psixik faoliyatining o’tishini,
dinamikasini belgilab beradi. Barcha temperamentlarni
qadimdan to’rt tipga: 1) xolerik, 2) sangvinik, 3) melanxolik va 4) flegmatik temperamentga ajratish - rasm bo’lgan.
Xolerik temperament — hissiyotning tez va kuchli
qo’zg’aluvchanligi, barqaror bo’lishi bilan farq qiladi. Xolerik temperamentli kishilarning hissiyotlari ularning imo-ishoralarida, mimikalarida, harakatlari va nutqlarida yaqqol ko’rinib turadi. Xoleriklar qizg’inlik va tajanglikka moyil bo’ladilar. Sangvinik temperament — hissiyotning tez, kuchli qo’zg’aluvchanligi, lekin beqaror bo’lishi bilan farq qiladi. Sangvinik temperamentli kishilarning kayfiyati tez-tez o’zgarib, bir kayfiyat o’ziga teskari
bo’lgan ikkinchi bir kayfiyat bilan tez almashib turmog’i mumkin. Melanxolik temperament — hissiyotning sekin, lekin kuchli qo’zg’aluvchanligi va barqaror bo’lishi bilan farq qiladi. Melanxoliklar barqaror, davomli bir kayfiyatga moyil bo’ladilar, lekin hissiyotlarining tashqi ifodasi juda zaif bo’ladi. Melanxolik temperamentli
odamlar sustkash bo’ladilar. Flegmatik temperament — hissiyotning juda sekin, kuchsiz qo’zg’alishi va uzoq davom etmasligi bilan farq qiladi. Flegmatik temperamentli kishilar hissiyotlarining tashqi ifodasi kuchsiz bo’ladi. Bu xil temperamentli odamlarni xursand qilish, xafa qilish yoki g’azablantirish ancha qiyin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
