Atrof-muhitni muhofaza qilishdagi eng dolzarb muammolar

Faol loyqa tirik organizmlar va qattiq substratdan tashkil top- gan. Tirik organizmlar bakteriyalar to‘plami va yakka bakteriya- lar, sodda chuvalchanglar, mog‘or zamburug‘lari, achitqi, akti- nomisetlar va ayrim hollarda qisqichbaqa hamda hasharotlar lichinkalari, shuningdek, suv o‘tlari va boshqalar yig‘indisidan iborat. Faol loyqada hayot kechiruvchi barcha tirik organizmlar- nirıg majmuasi biosenoz deb ataladi. Bunday biosenoz mikro- roorganizmlar va sodda hayvonlarning 12 turidan iborat bo‘1adi.
Faol loyqadagi yig‘ilgan bakteriyalar shilliq qatlam (kapsula- lar) bilan o‘ralgan. Bunday yig‘i1ma1ar zoogleya deb ataladi. Ular loyqaning strukturasini yaxshilanishiga, cho‘kishi va Zichlashishiga yordam beradi. Shilliq moddalar tarkibida ipsimon bakteriya- larni yo‘q qiluvchi antibiotiklari mavjud bo‘1adi. Shilliq qatlam- dan ajralgan bakteriyalar iflosliklarni juda sekin oksidlaydi.
Faol loyqa — pH=4—9 muhitda manfiy zaryadli bo‘lgan am- foter kolloid sistemadir. Oqova suvlarning sezilarli darajadagi farq- lanshiga qaramay, faol loyqaning elementar kimyoviy tarkibi bir- biriga yaqin. Masalan, koks-kimyo zavodi oqova suvlarini toza-
lash tizimlaridagi faol loyqaning kimyoviy tarkibi C ₉,H ,g₉O ₅3N₂,S,; azotli o‘g‘it1ar ishlab chiqarish oqova suvlarini tozalash tizimla- rıda C ₀H,₆₇O ₅₂N ₂₄S, va shahar oqova suvlarini tozalash tizimla-
rıda esa C ₅₄H „ ₂O „ N „S,.
^{Faol loyqaning quruq moddasi 70-} 90a ^{organik va 30—10a} anorganik moddalardan iborat. Faol loyqada mikroorganizmlar- ning turli gruppalari joylashadi. Bunday gruppalarning vujudga kelishi oqova suv tarkibi, ulardagi kislorodning miqdori, tem- peratura, muhit reaksiyasi, tuz miqdori, oksidlanish-qaytari-
lish potensiali va boshqa omillarga bog‘1iq. Ekologik gruppalar bo‘yicha mikroorganizmlar aerob va anaeroblarga, termofil va
mezofıllarga, galofil va galofoblarga ajratiladi. Sanoat oqova suv- larini tozalashda aerob mikroblardan keng foydalaniladi.
Faol loyqaning sifati uning cho‘kish tezligi va oqova suvlarni tozalash darajasi bilan aniqlanadi. Yirik loyqalar maydalariga nis- batan tez cho‘kadi. Loyqaning holati loyqa indeksi bilan tavsifla- nadi. U faol loyqa cho‘kkan qismi hajmini 30 daqiqa davomida indirishdan so‘ng qurigan cho‘kma massasiga (grammlarda) bog‘1iq1igini ko‘rsatadi.

2.