Atrof-muhit muhofazasi

Qashqadaryo viloyatida turli manbalardan olingan suv miqdor. mln kub m.

Amudaryo +Talimarjon suv ombiri	3862.2
Zarafshon	447.6
Qashqadaryo	1461.2
Yer osti suvlari	49.6
Viloyat bo’yicha	5820.0

Qashqadaryo viloyatida iqtisodiyotining qishloq xo’jaligidan boshqa tarmoqlarida suv resurslaridan foydalanish jadvalda keltirilgan.

1.6 – jadval.

Iqtisodiyot tarmoqlari	1998-yil	1999-yil
Sanoat	36.4	41.1
Kammunal xo’jalik	185.9	182.2
Energetika	6.6	6.6
Baliqchilik	0.7	1.4
Qishloq xo’jalik aholisi ichimlik suvi iste’moli uchun ( yer osti suvi)

Qashqadaryo viloyati xo’jalik tarmoqlari, ayniqsa ichimlik suvi uchun iste’mol qilishda yer osti suvlarining ahamiyati juda katta. 1999-yil ma’lumotlariga ko’ra, viloyatda jami 5552 ta quduq burmalangan bo’lib, shundan 2853 tasi suv beradi, 2699 tasi esa yaroqsizdir ( 1076 tasi vaqtincha to’xtatilgan, konservatsiya qilingan, 1155 tasi ta’mir talab, 468 tasining ishiga barham berilgan).

Ishlatilayotgan 2853 ta burg’ulangan quduq va 3ta buloqdan 1999-yil davomida qo’shimcha 913.69 ming kub miqdorda yer osti suvlari tortib chiqarilgan. 790 ta quduq va 1 ta buloqdan kuniga olinadigan 307.64 ming kub m yer osti suvi sug’orish uchun, 1236 ta quduq va 2 ta buloqdan kuniga olinadigan 365.76 ming kub m suv ichimlik suvi sifatida iste’mol qilinadi. 195 ta quduq kuniga 222.11 ming kub m , chorva mollarini sug’orish uchun 346 ta quduq kuniga 10.99 ming kub m suv tortib chaqargan.

Qashqadaryo viloyatida o’zi bosim bilan chiqadigan artesian quduqlari bo’lib, shundan 3 tasi tugatilgan, 28 tasi esa foydalanilmoqda. 1999-yilda kuniga 10.55 mimg kub m yer osti suvlari olingan.

Qashqadaryo viloyatida mavjud chuqurlar orqali 1999-yil davomida 247.7 ming kub m miqdorida yer osti suvlari olingan. Yer ostidan olingan suvlarning 78.8 mln kub m sug’orishda, 96.34 mln kub m ichi,lik suvi, 5.96 mln kub m ishlab chiqarishda foydalanilgan. 66.57 mln kub m yer osti suvi sizot suvlari sathini pasaytirish maqsadida chiqarib yuborilgan.

Ma’lumki, suv tabiatda tugamaydigan va tiklanadigan resurslar jumlasiga mansub. Amma suv resurslarining makoida va zanoida miqdori o’zgarib turadi. Yog’ingarchilik kam bo’ladigan qurg’oqchilik yillarida suv resurslarining miqdori umumiy jihatdan keskin kamayadi. Buning natijasida suv taqchilligi namoyon bo’ladi. Bundan tashqari, yuqorida ta’kidlab o’tilganidek, suv resurslari ishlab chiqarishning muayyan tarmoqlarda foydalanish uchun sifat jihatdan yaroqsiz holga kelib qolishi mumkin. Daryolarga sanoat, chorvachilik va boshqa ishlab chiqarish obyektlaridan oqova suvlarining tashlanishi hamda sug’oriladigan dalalardan minerallashuv darajasi yuqori bo’lgan qaytarma suvlarning tashlanishi natijasida suvlar kimyoviy, fizikaviy va biologic jihatdan ifloslanadi. Bunday suvlar sug’orish uchun kam yaroqli holga keladi.