Atom yadrosi ya zarralar fizikasi

ЕГ  _   П КРС
с 
Ф ч ? '
(6.4.5)
(6 .4 .4 ) v a (6 .4 .5 )  ifodalardan:
- Р 1 -
B u te n g la m a   р   ning  р  =  0;  Р  =  1  q iym atlarid a o ‘ rin li  boMadi.  P  =
0 da Eg  =  Te  =  0 boMadi. b  =  1  da esa m assasi m  1 0 za rra uchun  P  =  1 
g a erishish m um kin em as, dem ak m a’ noga eg a em as,  fotoeffekt hodisasi 
ku zatilm ayd i.
Shunday  q ilib ,  fotoeffekt  boMishi  uchun  elektron  ato m d a  bogMangan 
boMishi,  foton  en e rg iyasin in g   bir  q ism i  elektro n ga  b e rilish i  lozim .  Bu 
b erilg an   e n e rg iy a n in g   bir  q ism i  elek tro n n in g   atom   b ila n   bogM anish 
en erg iyasin i  u zish g a  va  qolgan  qism i  uning  kin etik  e n e rg iy a si  sifatid a 
nam oyon  boMadi:
Bu ye rd a Ey  -  gam m a-kvant en e rg iyasi,  I  -  elektro n n in g 
i qobiqdagi 
b o gM an ish   e n e r g iy a s in i  k o ‘ r s a tu v c h i  io n iz a t s iy a   p o t e n s ia li.  T.  -  
fo to elek tro n n in g   k in e tik   e n e rg iy a si.  F o to effekt  h o sil  boM ishi  uchun 
gam m a-kvant en e rg iyasi elektronning atom dagi bogManish en erg iyasid an  
katta  boMishi  k erak :  E ? >  I..  Ko‘ rinib  tu rib d iki,  E y  <  I.  boMsa,  gam m a- 
kvant К qobiqdagi elektronni urib ch iq ara o lm ayd i. U h o ld a fotoeffekt L, 
M  va  boshqa  qo b iq d ag i  elektro n lard a  E y<  IL  boMsa,  M ,  N  q o b iqd agi 
elektro n lardagin a y u z  berishi  m um kin.
F o to effekt ja r a y o n i  ich k i 
K,  L  v a  b o sh q a  q o b iq d a g i  e le k tr o n la r d a  
y u z  b e rg an d a ic h k i  q o b iq d ag i  b o ‘ sh a g a n   o ‘ r in la r g a  y u q o r i  q o b iq d a g i
(6 .4 .6 )

---

e le k tro n la r o ‘ tg a n lig i uchun  fo to effekt x a ra k te ris tik  ren tgen  n u rlarn i 
h o s il  b o M is h i  b ila n   k u z a t ila d i.  OgM r  y a d r o la r d a   ic h k i  q o b iq  
e n e rg iy a la r i  farqi hisobidan ch iq u v ch i foton e n e rg iy a si chet qobiqdagi 
elek tro n   bogM anishi  e n e rg iy a s id a n   katta  boM ishi  v a  bu  foton  chet 
q o b iq d an   b o ‘ sh  bogM angan  elek tro n n i  atom dan  c h iq a rib   yu b o rish i 
m u m k in .  C h iq q a n   e le k tr o n g a   O je   e le k t r o n la r i  d eb   a ta la d i.  O je 
e le k tro n la r  e n e rg iy a   sp e k trlari  d isk re t  boMadi.
F o to effekt e h tim o llig i  foton  e n e rg iyasi elektron  atom da bogManish 
e n e rg iy a s ig a  yaq in  q iym a tlard a en g katta boMadi.  Foton en erg iyasin in g  
elektro n   bogM anish  e n e rg iy a sid a n   otrib  ketsa,  elektro n   atom da  erkin 
b o M gan ga  o ‘ x sh ab   q o la d i.  S h u n in g   uchun  fo to e ffe k t  e h tim o ly a ti 
k am ay ib   k e ta d i,  bogM anish  e n e rg iy a si  qancha  katta  boMsa,  fotoeffekt 
h o d is a s i  sh u n c h a   k a tta   b o M adi.  T u rli  q o b iq d a g i  e le k tr o n la r n in g  
bogM anish e n e rg iyasi har x il boMgani uchun bu elek tro n lard a fotoeffekt 
boMish  eh tim o li,  y a ’ ni  fotoeffekt  kesim i  ham  k esk in   o ‘ zg arad i.
G am m a-kvan t e n e rg iy a s ig a  fotoeffekt k esim in in g  bogM iqlik g ra fig i
6 .7 -ra sm d a   k o ‘ rsa tilg a n .