Atom yadrosi ya zarralar fizikasi

° f   ~  g   tartibda  ( Ey  »   I k)  boMganda va
crf  ~ 
n  tartibda  {E y  >  I k )  boMganda 
E
(6 .4 .7 )
(6 .4 .8 )
E y »  mec2, y a ’ ni  katta en erg iyalard a:

---

M etallarda erkin elektronlar m avjud b o igan i uchun ularda kuzatiladigan 
fotoeffekt hodisasi yuqorida k o ‘rilg a ii  fotoeffekt jarayo n id an   farqlanadi. 
M etallar  uchun  (6.4.6) form ula quyidagicha yoziladi:
(6.4.10)
bu yerd a Pr -  elektronning m etalldan chiqish ishi. (6 .4 .1 0 ) tenglam aga 
E y n sh te y n   tc n g la m a si  deb  ham   ataladi.  M etalld ag i  erkin  elektronlar 
uchun 1  =  0  boMgani  uchun:
D em ak, gam m a-kvant en ergiyasi Eg> Pr dan boshlab fotoeffekt hodisasi 
yu z  berishi  mum kin.  T,  =  0  da  Eg  =  Pr fotoeffekt jarayo n in in g   boMish 
ch egarav iy  en ergiyasin i  b ild irad i.  Bu  energiyaga  mos  keluvchi  gam m a- 
kvant  toMqin  u zu n ligi  fo to e ffe k tn in g   q izil  c h e g a r a s i  deb  atalad i  va 
q u yid ag ich a aniqlanadi:
S h u n d ay  q ilib ,  m etallard an   elektro n larn in g  ch iqish   ish in i  an iq lab , 
fotoeffektning ko‘rilayotgan m etall uchun qizil chegarasini topish mumkin.
Fotoeffekt jarayo n id a h osil boMgan fotoelektronlar en ergiyasi gam m a- 
kvan tlarn in g  in ten sivligiga  bogMiq  boMmay,  uning en erg iyasig a bogMiq. 
Fotoelektronlar hosil qilgan fototok qiym ati gam m a-kvantlar intensivligiga 
m utanosib  ravishda o ‘zgarad i.
Gamma-foton muhitdan o‘tishda fotoelektronlar chiqarishdan tashqari, atom 
elektronlari bilan to‘qnashib, natijada elektronni chiqarib, bir qism energiya va 
im pulsini  elektronga  berishi,  gamma-foton  o‘ z  energiya  va  y o ‘ nalishini 
o ‘zgartirib  sochilishi  mumkin.  Gamma-fotonlaming  bunday  elektronlardan 
energiya va yo ‘nalishini o‘zgartirib sochilishiga kompton sochilish deb ataladi.
Fotoeffekt kesimining gamma-kvant energiyasiga teskari mutanosib ravishda 
o‘zgarib  borsa,  kompton  effekti  gamma-kvant  energiyasi  ortishi  bilan  otrib 
boradi.