Atom yadrosi ya zarralar fizikasi

Д   M n\ 
B unda  bir xil 
chetlanish.  Bu  esa  o ‘z  navbatida  nuklonlar  atrofida  bir  xil  tabiatga  ega 
boMgan zaryadli zarralar borligini  ko‘rsatadi.
Dastlabki  vaqtlarda yadroning  spini  va  magnit  momentini  yadroda toq 
nuklonning spin va magnit momentiga teng deb qaraldilar, lekin yadroning 
m assa soni birmuncha ortishi  bilan yadroning m agnit momenti ishorasi va 
qiymati ham tajriba natijalariga mos kelmaydi. Masalan:
Y adro
Spin
I 
(ft)
nazany4  '
M 
( f l 
)
'  taj.v '  yam'
M 
( M  
)
'  nazany4 *  yam7
n
1/2
1/2
-1 ,9 1 3
-1.91
l>
1/2
1/2
+2.79
+2,79
:H
1
I
0,857
0,88
I He
1/2
1/2
-2 ,1 2 7
-1 ,9 1
*He
0
0
0
0
i n
1
1
+0,82189
0,88
l и
3/2
1/2
+3,256
2,79
3/2
1/2
-1 .1 7 7 4 6
-1,91
3
1
+1,8066
0,88
"C
0
0
0
0
"C
1/2
1/2
0,70225
-1,91
‘,4'V
I
1
+0.40369
0.88
7'V
1/2
1/2
-0 ,2 8 3 2 2
2,79
Jadvaldan ko‘rinib turibdiki,  ‘63C ,  '^ N  — yadrolar momentlari toq neytron.

---

Tex] protonlarning spin va magnit momentlariga teng boMishi kerak edi, lekin 
bu yadrolar magnit momentlari qiymatlari va ishoralari  ham mos kelmaydi.
Yadro magnit momentini hisoblash  uchun Shmidt modeii.
1937-yilda  Shm idt  yadro  spini  va  m agnit  momenti  yadrodagi  toq 
nuklonning toMa momentidan iborat degan bir nuklonli modelni yaratdi.
Bu  m o d e lg a   k o ‘ra,  y a d ro   s p in i  va  m a g n it  m o m e n ti  y a d ro d a  
juftlanm agan toq nuklonning orbital  va xususiy spini I  = l+S va magnit 
momenti  / /   = g J + g S dan  iborat deb qaraydi. M a’lumki, yadro spini 7 -  
orbital  va  spin  m om entlaridan  tashkil  topadi:  7  =  l±S.  Vektor  qiymati 
bilan skalyar qiym at o rasid a /2 =7(7+1) bogManish mavjud. Yadro magnit 
momenti  (m )  spini  (7)  bilan chiziqli  bogMangan:
M  = g l  
(1-6-1)
bunda g  -  giromagnit nisbat,  j-i  -   magnit moment yadro magnetonida, 7 -  
(h) spin esa Plank doimiyligida boMgandagina o‘rinli boMadi. Proton uchun
orbital giromagnit nisbat  g f   =  1,  neytron uchun  g ”  =  0,  spin giromagnit 
n is b a t 
p ro to n  
u c h u n  
g f   =  5,58, 
n e y tro n  
uchun
g ;   = -3,82 ( / / ; =  2,79n yam;^  = 1 / 2 ,/ / ;  = - 1 ,9 \^ yam; =
 1 / 2  boM gani
uchun).  Shunday qilib,  Shmidt yadroning  magnit  momentini  hisoblashda 
oxirgi juftlashmagan toq nuklon orbitada harakatlanadi deb harakatni orbital 
kvant soni bilan ifodaladi:
M  = g /+ g S- 
(1.6.2)
(1.6.2) ni quyidagicha yozamiz:
M  =  1 /2(g'+gs)(l+S) + 1 /2(gr g )(l-S ). 
(1.6.3)
(1.6.1)  ifodani 7 ga ko‘paytirsak,  J 2 ni skalyar qiymat bilan  ifodalasak:
(  M i)=g  F = g i(i+ \ )= //(/+ !)• 
О-6-4)
(1.6.4) ifodadan
g   =  ^ ( /   +  1}  . 
1.6.5)
* 
7 ( 7   +  1)
(1.6.5) ifodaga m ning (1 ,6.3)dagi qiymatini keltirib qo‘ysak, 7 = l+S ni

---

e ’tiborga olib:
1 ,  
. 
1 .  
( / _ 5 ) ( /  + 5  +  i)
g   =   j ( g ,   + g , )   +  ~ ( g ,   ~ g s )
-----/ ( /  + 1j-----